وحدت و کثرت وجود در اندیشه ابن عربی و امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیارگروه ادیان و عرفان، دانشکده علوم انسانی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری

2 دانشجوی دکتری کلام و فلسفة اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

موضوع وحدت و کثرت وجود در بین عرفا و فلاسفه از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است. وحدت وجود با ظهور ابن ‏عربی و ارائه اصول و مبانی عرفان به سبک نظری، جلوه تازه ‏ای پیدا کرد و پس از او به یکی از مهم‌ترین ارکان هستی‌شناسی عرفانی تبدیل شد. ابن ‏عربی صراحتاً در کتب مختلف خود علی‏الخصوص در دو اثر مهم خود، فتوحات مکیهو فصوص ‏الحکم، مفصلاً به تبیین این نظریه همت گماشت. از میان عارفان و فیلسوفان متأخّر، امام خمینی از وحدت وجود تقریر خاصی به دست داده است. امام در مصباح الهدایه به تبیین مراحل ظهور حضرت حق، رابطه ظهورات با مقام غیب الغیوب و نسبت اسماء و صفات با ذات احدیت پرداخته است. از نظر امام، تمامی ظهورات حق، حجابی برای مقام غیب‌الغیوب است. در تفسیر سوره حمد نیز امام پس از توضیح اسماء الله و بیان فنای اسم در مسمّی تاکید می‌کند که انسان تنها از طریق مراتبی از اسمای الهی می‌تواند از ذات مقدس الهی به آگاهی ناقصی دست یابد.

کلیدواژه‌ها


-         آملی، سید حیدر. (1364)رساله نقد النقود فی معرفة الوجود، ترجمه سید حمید طبیبیان، تهران: نشر اطلاعات.
-         ابن عربی، محمدبن علی. (1388) مجموعه رسائل عرفانی: شامل چهار رساله عرفانی (احدیث، قربت، حجاب ها، شق الجیب)، ترجمة محمدمهدی فولادوند، تهران: ناشر.
-         ابن عربی، محمدبن علی. (1393)فتوحات مکیه، ترجمة محمد خواجوی، تهران: نشر مولی .
-         ابن عربی، محی‏الدین. ( 1393) فصوص الحکم، تهران: نشر الهام.
-         امام خمینی، سید روح الله. (1406ق)تعلیقات على شرح «فصوص الحکم» و «مصباح الانس»، تهران: مؤسسه پاسدار اسلام.
-          امام خمینی، سید روح الله.  (1369) سرالصلوة (معراج‌السالکین و صلوةالعارفین)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشرآثار امام، چاپ اول.
-         امام خمینی، سید روح الله. (1423 ق) شرح دعای سحر، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، چاپ دوم.
-         امام خمینی، سید روح الله. (الف 1381) تفسیر سوره حمد،تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، چاپ ششم.
-          امام خمینی، سید روح الله. (ب 1381) دیوان امام: سروده‌های حضرت امام خمینی(س)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ سی و هفتم.
-          امام خمینی، سید روح الله. (ج 1381) مصباح الهدایة الی الخلافة و الولایة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی(س)، چاپ چهارم.
-         امام خمینی، سید روح الله. (1375) تفسیر سورة حمد، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ ششم.
-         امام خمینی، سید روح الله. (1370) آداب الصلاة(آداب نماز)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، چاپ اول.
-         پارسا، محمد بن محمد. (١٣۶۶) شرح فصوص الحکم [ابن عربی]، تصحیح جلیل مسگرنژاد، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-         جامی، عبدالرحمن بن احمد. (1370) نقد النصوص فی شرح الفصوص، به تصحیح ویلیام چیتیک، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
-         جهانگیری، محسن. (۱۳۸۳) محیی الدین ابن عربی چهره برجسته عرفان اسلامی، تهران: دانشگاه تهران.
-         عراقی، فخرالدین. (1391) درسواره‌های شرح لمعات، ترجمه خواجوی، تهران: نشر مولی .
-         عفیفی، ابو العلاء. (١٣٧٠)تعلیقات علی فصوص الحکم  للشیخ الاکبر محیی‌الدین ‌بن ‌عربی، تهران: الزهراء.
-         فیض کاشانی، محمدبن شاه مرتضی. (1390) الکلمات المکنونه من علوم اهل الحکمة و المعرفة، ترجمه  عبدالحسین حاجی ابوالحسنی، تهران: فراهانی.
-         قاسانی، عبدالرزاق. (1370) اصطلاحات الصوفیه، قم: بیدار .
-         کاشانی، عبدالرزاق بن جلال الدین. (1384)شرح فصوص الحکم، با اشراف سیدجلال الدین آشتیانی، به کوشش مجید هادی زاده تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-         کنیش، الکساندر. (1379) «خمینى و میراث حکمت عرفانى اسلام» ترجمه محمد امجد، تهران: فصلنامه نقد و نظر، شماره 21.