بررسی مبانی فقهی ـ حقوقی بیع اعضای بدن انسان با رویکردی به نظر امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق جزا، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

 با پیشرفت علوم در زمینه‌های مختلف و پیدایش سؤالات نوظهور در مسائل حقوقی و فقهی بر اساس رفع شبهات احتمالی بر پایة نقش اجتهاد در زمان و مکان، استدلال و استنتاج در پاسخ به سؤالات فقهی و حقوقی به نحو قابل قبول از وظایف محققین امر است. بیع اعضای بدن از آن دسته موضوعاتی است که بر پایه توسعة علوم پزشکی صورت گرفته است. توجیه یا رد پذیرش بیع اعضای بدن در حوزة سلامت انسان‌ها خصوصاً در زمینة پیوند اعضا بسیار مهم و حائز اهمیت است. در مقاله حاضر بر اساس فقه پویا و مطابق نظر امام خمینی، که معتقد به تأثیر زمان و مکان در فقه بودند، به اثبات می‌رسد که بیع اعضای بدن مادامی که سبب «اضرار به نفس» نگردد، بلامانع است.

کلیدواژه‌ها


-          ابن احمد، یوسف. (1427 ق) احکام نقل اعضاء الانسان فی الفقه الاسلامی، عربستان: انتشارات دارکنوز اشبیلیا، چاپ اول.
-          اعرجی، عمیدالدین عبدالمطلب بن محمد. (1416ق) کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
-          امام خمینی، سید روح الله. (1381) توضیح المسائل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ و نشر عروج، چاپ سوم.
-           امام خمینی، سید روح الله. (1373) المکاسب المحرمه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ اول.
-            امام خمینی، سید روح الله. (1421ق) کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ و نشر عروج، چاپ اول.
-          امامی، سیدحسن. (1381) حقوق مدنی، تهران: انتشارات اسلامیه، چاپ بیست و دوم.
-          بِهِنسی، احمد فتحی. (1982) القصاص فی الفقه الاسلامی، قاهره: دارالشروق، چاپ سوم.
-          جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1388) مسبوط در ترمینولوژی حقوق، تهران:کتابخانه گنج دانش، چاپ چهارم.
-          حاجی ده آبادی، احمد. (1383) بایسته‌های تقنین، قم: انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
-          حسینی روحانی، محمد صادق. (1412 ق) فقه الصادق، قم: مدرسة الامام الصادق، چاپ سوم.
-          خویی، ابوالقاسم. (1412ق) مصباح الفقاهه فی المعاملات، نجف: مکتبة الحیدری.
-          رامپوری، غیاث الدین. (1362) غیاث اللغات، تهران: چاپخانه سپهر، چاپ اول.
-          رجایی، فاطمه و دیگران. (1390) «بررسی فقهی و حقوقی رابطه انسان با اعضای بدن خود»، مجله فقه و حقوق اسلامی، سال اول، شماره 2.
-          رحمانی، محمد. (1385) «نگاهی به مبانی فقهی پیوند اعضا در فتاوای مقام معظم رهبری»، مجله پژوهش و حوزه، سال سوم، شماره 5.
-          زین‌الدین، شیخ محمد امین. ( 1413ق) کلمة التقوی، قم: انتشارات سیدجواد وداعی، چاپ سوم.
-          سبزواری، عبدالأعلی. (1413 ق) مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم: انتشارات دفتر آیت الله سبزواری، چاپ چهارم.
-          سنهوری، عبدالرزاق. (1417ق) مصادر الحق فی فقه الاسلامی، بیروت: دارالاحیاء التراث العربیه، چاپ دوم.
-          شهیدی، مهدی. (1382) حقوق مدنی 3، تهران: انتشارات مجد، ، چاپ سوم.
-          شهیدی، مهدی.(1385) مجموعه مقالات حقوقی، تهران: انتشارات مجد،  چاپ اول.
-          شیخ طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن. (1420 ق) الخلاف، قم: مؤسسه نشر اسلامی، چاپ دوم.
-          صانعی، یوسف. (1387) استفتائات پزشکی، قم: انتشارات میثم تمار، چاپ دوازدهم.
-          صفایی، سیدحسین. (1390) حقوق مدنی، تهران: نشر میزان، چاپ نهم.
-         صفایی، سیدحسین. (1383) اشخاص و محجورین، تهران: نشر میزان، چاپ دهم.
-          عاملی، جواد. (1419 ق) مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، قم: انتشارات دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
-          علامه حلی، حسن بن یوسف. (1412ق) مختلف الشیعه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی‌، چاپ اول.
-          فیضی طالب، عزیز. (1388) سلسله پژوهش‌های فقهی- حقوقی پیوند اعضای بدن، قم:  انتشارات نشر قضا، چاپ اول.
-          کافی قمشه‌ای، مصطفی. (1391) درآمدی بر بررسی فقهی- حقوقی بیع اعضای بدن انسان، تهران: انتشارات جنگل، چاپ اول.
-          کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب. (1407 ق) الکافی، تهران: انتشارات دارالکتاب الاسلامیه،  چاپ چهارم.
-          کاتوزیان، ناصر. (1389 ) اموال و مالکیت، تهران: نشر میزان ، چاپ سیزدهم.
-          گزنی، محمد احمد مصطفی. (1999) حکم نقل و غرس الاعضاء البشریة فی فقه الاسلامی و القانون دراسة مقارنة،اربیل: انتشارات مطبعة جامعة صلاح الدین، چاپ اول.
-          مبیض، محمد احمد. (2005) مصلحة حفظ النفس فی الشریعة الاسلامیة، قاهره: مؤسسة المختار للنشر و التوزیع، چاپ اول.
-           محسنی، محمد آصف. (1377) الفقه و المسائل الطبیه، قم: انتشارات مؤلف.
-          محقق‌داماد، سیدمصطفی. (1382) قواعد فقه (بخش مدنی)، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دهم.
-          مدیر شانه چی، کاظم. (1385) آیات الاحکام، تهران: انتشارات سمت، چاپ ششم.
-          مکارم شیرازی، ناصر. (1422ق) بحوث الفقهیه عامه، قم: انتشارات مدرسه امام علی (ع)، چاپ اول.
-          منتظری، حسینعلی. (1370) مبانی فقهی حکومت اسلامی، قم: نشر تفکر، چاپ اول.
-          موسوی گلپایگانی، سیدمحمدرضا. (1409 ق) مجمع المسائل، قم: انتشارات دارالقرآن، چاپ دوم.
-          مؤمن قمی، محمد. (1415ق) کلمات سدیده فی مسائل جدیده، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم.
-          میرسعیدی، سیدمنصور. (1383( مسئولیت کیفری، تهران: نشر میزان، چاپ اول.
-          میرمحمد صادقی، حسین. (1382) جرایم علیه اموال و مالکیت، تهران: نشر میزان، چاپ دهم.
-          میرهاشمی، سجاد. (1385) «آثار حقوقی واگذاری عضو انسان مرده یا مبتلا به مرگ مغزی»، مجله اندیشه تقریب، سال دوم، شماره 5.
-          نظری توکلی، سعید. (1381) پیوند اعضا در فقه اسلامی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی،  چاپ اول.
-          هندی، وصی محمدخان. (1385) «پیوند اعضا از دیدگاه شیعه و مذاهب اربعه»، مجله طلوع، سال سوم، شماره 19.
-          یزدی، سیدمحمد کاظم. (1417 ق) عروة الوثقی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ اول.