واکاوی شروط ابتدایی وتبانی بارویکردی به نظر امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار فقه ومبانی حقوق اسلامی دانشگاه ایلام

چکیده

شرط که در لغت به معنای الزام و التزام به کار رفته در اصطلاح فقها به معانی مختلفی آمده است. مقصود از شرط در اینجا آن است که متعاملین یا یکی از آن دو خارج از عقد یا ضمن آن به چیزی ملتزم ­شوند. شرط به این اصطلاح بر سه نوع است: الف- شرط ابتدایی که مانند وعده است و صرفاً یک تعهد و التزام پیش از عقد است. ب- شرط تبانی آن است که قبل از عقد، دوطرف معامله به آن توافق کرده وعقد بر اساس آن واقع می‌شود، بدون آنکه در ضمن عقد بیان شود.ج- شرط ضمن عقد که در متن عقد ذکر می­شود؛ مانند شرط فعل، شرط نتیجه و شرط صفت.
دستیابی به نحوة التزام یا عدم التزام به شرط ابتدایی و تبانی  و مشخص کردن جنبه­های مثبت و منفی و نقاط مشترک و اختلافی میان دیدگاه­ها برای دستیابی به نظرات مثبت و سازنده بر ضرورت و اهمیت انجام این پژوهش­ می­افزاید. باتوجه به ابتلای جامعه به انجام معاملات و عقود مختلف از یک سو، و کثرت مشروط شدن آن عقود؛ تحلیل فرآیند التزامات دو طرف عقد از منظر فقها به عنوان یک پدیدة امروزی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.در این تحقیق که به روش توصیفی ــ تحلیلی انجام پذیرفته، ماهیت شرط ابتدایی و تبانی و وجوب عمل و التزام به آنها از منظر فقها و امام خمینی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


-          ابن براج طرابلسی، عبدالعزیز. (1411ق) جواهر الفقه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ اول.
-          افتخاری، جواد. (1382) کلیات عقود وحقوق و تعهدات، تهران:میزان، چاپ دوم.
-          امام خمینی، سید روح الله. (1372) استفتاءات، قم :دفتر انتشارات اسلامی،چاپ اول.
-           امام خمینی، سید روح الله. (1421ق) البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم.
-          انصاری، مرتضی. (1434ق) المکاسب، تحقیق لجنة تراث الشیخ الاعظم، قم: مجمع الفکر الاسلامی، چاپ شانزدهم.
-          توحیدی، محمدعلی. (1371) مصباح الفقاهة (تقریرات سیدابوالقاسم خویی)، قم: انتشارات وجدانی، چاپ اول.
-          جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (الف 1369) ترمینولوژی حقوق، تهران : گنج دانش، چاپ اول.
-        جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (ب1369) حقوق تعهدات، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
-          حائری، مسعود. (1373) اصل آزادی قراردادها، تهران: کیهان.
-          حر عاملی، محمد بن حسن. (1399ق) وسائل الشیعه، تصحیح و تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، تهران: المکتبة الاسلامیه، چاپ پنجم.
-          ‌حسنی، هاشم معروف. (بی‌تا) نظریة العقد فی الفقه الجعفری، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، چاپ دوم.
-          سنهوری، عبدالرزاق احمد.(1970) الوسیط فی القانون المدنی، بیروت : دار احیاء التراث‌العربی، چاپ اول.
-          شرتونی، سعید.(1403ق) اقرب الموارد، قم :منشورات مکتبة المرعشی النجفی،چاپ سوم.
-          شهید اول، محمد. بن مکی عاملی. (1410ق) الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ اول.
-          شهید اول، محمد. بن مکی عاملی.  (1418ق) غایة المراد، قم: منشورات مکتب الاعلام الاسلامی،چاپ اول.
-           شهید اول، محمد. بن مکی عاملی.  (1979) القواعد والفوائد، تحقیق سید عبد الهادی حکیم، قم: منشورات مکتبة المفید، چاپ اول.
-          شیخ صدوق، محمد بن علی. (1390ق) من لا یحضره الفقیه، تحقیق سید حسن موسوی خراسانی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
-          شیخ طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن. (1365) تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
-         شیخ طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن.(1429ق) الخلاف، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین،چاپ چهارم.
-          طباطبایی، علی.(1412ق) ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، قم: مؤسسه آل البیت(ع) لاحیاء التراث، چاپ اول.
-          طباطبایی  یزدی، محمدکاظم. (1340) سؤال و جواب، نجف: مطبعة الحیدری، چاپ اول.
-         طباطبایی  یزدی، محمدکاظم.(1378) حاشیة المکاسب، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ اول.
-          علامه حلی، حسن بن یوسف. (1413ق) مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ اول.
-        علامه حلی، حسن بن یوسف.  (بی‌تا) تذکرة الفقهاء، تهران : مکتبة مرتضویة، چاپ اول.
-          علی آبادی، علی. (1388) ایجاد و اسقاط تعهدات ناشی از عقد در حقوق اسلامی، تهران: مؤسسه فرهنگی هنری دانش‌پذیر، چاپ اول.
-          غروی اصفهانی، محمدحسین.(بی تا) حاشیة المکاسب، تهران: چاپ سنگی.
-          فیروز آبادی، محمدبن یعقوب.(بی تا) قاموس المحیط، بیروت: دار الفکر، چاپ اول.
-          کاتوزیان، ناصر. (1371) حقوق خانوده، تهران: شرکت انتشار، چاپ اول.
-          کلینی، محمد بن یعقوب.(1388) الکافی، تهران:  دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
-          محقق داماد، مصطفی. (1381) قواعد فقه بخش مدنی، تهران: سازمان مطالعات و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت)، چاپ سوم.
-          مدرسی، محمدتقی. (1393ق) الفقه الاسلامی، بیروت: دارالصادق(ع)، چاپ اول.
-          مراغی حسینی، میرعبدالفتاح. (1418ق) العناوین، قم: مؤسسة نشر اسلامی، چاپ دوم.
-          موسوی بجنوردی، محمد. (1383) قواعد فقهیه، تهران: انتشارات پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، چاپ اول.
-          موسوی بجنوردی، میرزاحسن. (1426ق) القواعد الفقهیه، تحقیق مهدی مهریزی و محمد حسن درایتی، تهران: منشورات دلیل ما، چاپ دوم.
-          میرازی قمی، ابوالقاسم. (1413ق) جامع الشتات، تهران: مؤسسه کیهان، چاپ اول.
-          نجفی خوانساری، موسی.(1373) منیة الطالب فی حاشیة المکاسب (تقریرات درس مکاسب محمد حسین میرزای نائینی)، تهران: المکتبة المحمدیه، چاپ اول.
-          نجفی، محمد حسین. (1365) جواهر الکلام، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ پنجم.
-          نراقی، مولی احمد.(1417ق) عوائد الایام، قم: مرکز انتشارات دفترتبلیغات اسلامی، چاپ اول.