کنکاشی در اخلاق عرفانی امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(س) قزوین، ایران

2 کارشناس ارشد فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(س)، قزوین، ایران

چکیده

اخلاق عرفانی از مهم‌ترین حوزه‌هایی است که از دیرباز مورد توجه متفکران مسلمان بوده است. این رویکرد منبعث از اخلاق دینی به ویژه قرآن است و به طور خاص به رابطة انسان با خدا تکیه دارد. در نوشتار حاضر، علاوه بر معرفی رویکردهای مختلف اخلاق اسلامی به ویژه اخلاق عرفانی سه رکن مهم نفس، فضیلت و سعادت که از مهم‌ترین مؤلفه‌های اخلاق عرفانی‌اند در آرای امام خمینی مورد بحث قرار گرفته‌اند. ایشان به تبعیت از پیشینیان خود به تحلیل نفس از دیدگاه فلسفی پرداخته و در نهایت تحلیلی عرفانی از نفس و مراتبش ارائه می‌دهد. این رویکرد اخلاقی بر مدار فضایل می چرخد؛ در نگاه امام تزکیه و دستیابی به فضایل، کمالات متوسطه‌ای هستند که حصول آنها مقدمه هدایت است. امام با قبول فضایل فلسفی، با الهام از  منابع دینی به طرح فضایل دینی پرداخته‌اند. با نگاهی ذو مراتبی به فضایل دینی است که فضایل عرفانی معنا می‌یابند.اگر فرآیند تزکیه در چارچوب تخلیه رذایل و تحلیه فضایل به درستی صورت گیرد منجر به سعادت انسان خواهد شد. منظور امام از سعادت دستیابی به توحید  است که غایت‌القصوای سیر انسانی و منتهی‌النهایه  سلوک عرفانی است.

کلیدواژه‌ها


-          احمدپور، مهدی و دیگران. (1385)کتابشناخت اخلاق اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
-          اردبیلی، عبدالغنی. (1381)تقریرات فلسفه امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول.
-          استیس، والتر. ترنس. ( 1367) عرفان و فلسفه، ترجمه بهاء الدین خرمشاهی، تهران، انتشارات سروش، چاپ سوم.
-          اعوانی، غلامرضا. (1375) «اخلاق»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی حیان، چاپ اول.
-          امام خمینی، سیدروح الله. (1388) شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ چهل و هفتم.
-          _________ . (1370) آداب الصلوة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ اول.
-          _________ . (1377) شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ اول.
-          __________ . (1384) شرح دعای سحر، ترجمه احمد فهری، تهران: فیض کاشانی .
-          __________ .  (1362)طلب و اراده، ترجمه و شرح احمد فهری، تهران: علمی و فرهنگی .
-          جوادی آملی، عبدالله. (1372) تحریر تمهیدالقواعد صائن الدین علی بن محمد الترکه ، تهران: الزهرا.
-          سیدعرب، حسن. (1376) «فنا»، دایرة المعارف تشیع، تهران: سعید محبی، چاپ اول.
-          طوسی ، نصیرالدین. (1369)  اخلاق ناصری، تصحیح و تحشیه مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی، چاپ چهارم.
-          فناری، محمدبن حمزه. (1374) مصباح الانس بین المعقول و المشهور فی شرح مفتاح غیب الجمع و الوجود، با مقدمه و ترجه محمد خواجوی، تهران: مولی، چاپ اول.
-          مطهری، مرتضی. (1379) آشنایی با علوم اسلامی، کلام و عرفان، تهران: انتشارات صدرا، چاپ بیست و چهارم.
-          نراقی، مهدی. (1377)علم اخلاق اسلامی، ترجمه کتاب جامع السعادات، ترجمه جلال الدین مجتبوی، تهران: حکمت، چاپ چهارم.
-          نصر، حسین و لیمن، الیور. (1388) تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جمعی از استادان، تهران: حکمت، چاپ اول.
-          یثربی، یحیی. (1374)عرفان نظری، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوم.
-        Fakhary, Majid. (1994) Ethical Theories in Islam, E. J. Brill, Leiden, NewYork: Koln.