بررسی دیدگاه امام خمینی(س) پیرامون منشأ حجّیّت قطع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

ذاتی دانستن حجّیّت قطع از گزاره‌هایی است که امروزه در میان اصولیان رواج یافته و نزد بسیاری از ایشان مسلم تلقی گشته و منشأ حجّیّت قطع قلمداد می‌شود. امام خمینی از معدود اصولیان معاصر است که باب نقد را در این باره گشود، به طوری که می‌توان این امر را از ابتکارات اصولی ایشان به شمار آورد. در این مقاله بعد از بررسی و تبیین مفاهیم و نگاهی به سیر پیدایش این مسأله در اصول فقه، دیدگاه امام خمینی در این باره مطرح شده و ضمن بررسی نقاط قوت و ضعف و نقد و ارزیابی این دیدگاه، مدعای ایشان مبنی بر نفی حجّیّت ذاتی قطع با استدلالی متفاوت اثبات و تبیین شده به نظر ایشان حجّیّت قطع امری اعتباری و قراردادی نیست، بلکه حکمی عقلی است که در مورد قطع‌هایی که متعلقشان حکم مولوی باشد موضوع پیدا می‌کند. همچنین برخی از تبیین‌های متفاوتی که از دیدگاه امام صورت گرفته مورد مناقشه قرار گرفته است و نیز نشان داده شده که تفاوت دیدگاه‌ها دربارة منشأ حجّیّت قطع در جهت دهی به سایر مباحث تأثیرگذار است.

کلیدواژه‌ها


-         آخوند خراسانی، محمد کاظم. (1409ق) کفایة الاصول، قم: مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول.
-          آهنگران، محمد رسول. (1390) «تحکیم و تکمیل دیدگاه امام خمینی در نقد حجّیّت ذاتی قطع»، مطالعات اسلامی (فقه و اصول)، شماره86.
-         امام خمینى، سید روح الله. (1415ق) انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوم.
-         انصاری، شیخ مرتضی. (1416ق) فرائد الاصول، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم.
-         تقوی اشتهاردی، حسین. (1418ق) تنقیح الأصول(تقریرات درس امام خمینی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-         خمینى، سید مصطفی. (1418ق) تحریرات فی الأصول، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-         سبحانی، جعفر. (1423ق) تهذیب الاصول (تقریرات درس امام خمینی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-         صدر، سید محمد باقر. (1415ق) دروس فی علم الاصول، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ پنجم.
-         طباطبایى قمى، تقى. (1371) آراؤنا فی أصول الفقه، قم: محلاتی، چاپ اول.
-         فاضل لنکرانی، محمد. (1420ق) معتمد الأصول(تقریرات درس امام خمینی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-         قلى‌زاده، احمد. (1379) واژه شناسى اصطلاحات اصول فقه، تهران: بنیاد پژوهش‌های علمی فرهنگی نور الاصفیاء، چاپ اول.
-         کاظمی خراسانی، محمد علی. (1376) فوائد الاصول(تقریرات درس میرزای نائینی)، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
-         کمره‌اى، محمد باقر. (بی‌تا) أصول الفوائد الغرویة فی مسائل علم أصول الفقه الاسلامى، تهران: مطبعه فردوسی، چاپ اول.
-         مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى. (1389) فرهنگ نامه اصول فقه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
-         مظفر، محمدرضا. (1430ق) اصول الفقه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ پنجم.
-         هاشمی شاهرودی، سید محمود. ( 1417ق) بحوث فی علم الاصول(تقریرات درس شهید صدر)، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ سوم.
-         هلال، هیثم. (1424ق) معجم مصطلح الأصول، بیروت: دار الجلیل، چاپ اول.