تحلیل گفتمان عدالت اجتماعی از دیدگاه امام خمینی(س) براساس رویکرد جامعه شناختی ـ معنایی ون لیوون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان‌شناسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دانشجوی دکترای زبان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران الکترونیکی، تهران، ایران

چکیده

عدالت اجتماعی فلسفة اصلی بعثت پیامبران الهی و هدف اساسی حکومت دینی است. یکی از اصول مکتب سیاسی امام خمینی، نیز موضوع عدالت اجتماعی است. از نظر امام در همة برنامه­های حکومت (قانونگذاری، اجرا و قضا) باید عدالت اجتماعی و حذف شکاف­های طبقاتی و حمایت از قشرهای مستضعف و محروم جامعه مورد توجه باشد به طوری که با رعایت اصل عدالت اجتماعی و نفی هرگونه تبعیض و بی‌عدالتی دیدگاه متوازنی را در باب عدالت توزیعی در حوزة اقتصاد مطرح ساخت.
 این تحقیق با روش تحلیل زبان شناختی گفتمان به بررسی عدالت اجتماعی در بیانات امام از صحیفه امام می­پردازد. پرسش­های اساسی این پژوهش عبارت است از اینکه در کلام امام برای تقویت گفتمان عدالت­محور از چه راهکارهای زبان­شناختی استفاده شده است؟ برای پاسخ به این سؤال از روش تحلیل گفتمان و بر پایة چهارچوب نظری ون لیوون استفاده شده و مؤلفه­های جامعه­شناختی معنایی همانند طرد و جذب که شامل تعیین نقش، تعیین نوع اشاره و تعیین ماهیت است به کار گرفته شده است.
 یافته­های این پژوهش نشان می­دهد که در کلام امام، عناصر زبان­شناختی تعیین نوع اشاره و تعیین نوع ماهیت بالاترین فراوانی را دارد و از مؤلفه­های حذف و جذب بیشترین فراوانی را مؤلفة جذب دارد و شاخص‌ترین مؤلفه مشخص سازی در انسان­نمایی عنصر پیوند دهی است.

کلیدواژه‌ها


-         آقاگل‌زاده، فردوس. (بهار 1386) «تحلیل گفتمان انتقادی و ادبیات»، ادب پژوهی، شماره اول.
-          ـــــــــــــــــــ . (1385) تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: انتشارات علمی ـ فرهنگی.
-         امام خمینی، سید روح الله. (1385) صحیفه امام، تهران: مؤسسة تنظیم نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم.
-         حیدرپورفرد، فاطمه. (دی ماه 1393) «بازنمایی شخصیت‌های زنان به عنوان کنشگران اجتماعی در رمان‌های سیمین دانشور بر اساس رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی»، پایان نامه رشته زبان شناسی دانشگاه شیراز .
-         داوری اردکانی، رضا، رضا نیلی پور،  علیرضا قائمی نیا و لطف‌الله یارمحمدی. (1391) زبان استعاری و استعاره‌های مفهومی، تهران: هرمس.
-         دبیرمقدم، محمد. (1386) زبان شناسی نظری: پیدایش و تکوین دستور زایشی، تهران: سمت، چاپ دوم.
-         رزمجو، سید آیت الله. (1384) «شیوه‌های تصویرسازی کارگزاران اجتماعی در گفتمان فارسی: تحلیل توجیهی گفتمان با عنایت به مؤلفه‌های جامعه‌شناختی معنایی، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره 195.
-         شعیری، حمیدرضا. (1385) تجزیه و تحلل نشانه ـ معناشناختی گفتمان، تهران: سمت.
-          عضدانلو، حمید. (1380) گفتمان و جامعه، تهران: نشر نی.
-         فوزی، یحیی. (پاییز 1388) اندیشه سیاسی امام خمینی، قم: مجموعه انقلاب اسلامی.
-         یارمحمدی، لطف الله. (1389) از شیراز تا کشمیر:مجموعه مقالات در آموزش زبان، شیراز: فانوس اندیشه.
-          ـــــــــــــــ . (1383) گفتمان شناسی رایج و انتقادی،تهران: هرمس.
-          ـــــــــــــــ .(1385) ارتباطات از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی، تهران: هرمس.
-         یحیایی ایله‌ای، احمد. (اردیبهشت و خرداد 1390) «تحلیل گفتمان چیست؟»، تحقیقات روابط عمومی، سال دهم، شماره 60، صص 64-58.
 
- Schiffrin, D. (1994) Approaches to Discourse, Oxford and Cambridge: Blackwell.
-Stubbs.M. (1983) Discourse Analysis ,Chicago: University of Chicago Press.
-Tanen,D.(1989) Talking Voices: Repetition, Dialog and Imaginary in Conversational Discourse, Cambridge: Cambridge University Press.
- Van Dijk ,T.A. (1985) Introduetion: discourse as a new crossdiscipline, In T.A.V. (Ed.),Handbook of Discourse Analysis, vol.1:Disciplines of Discourse ,NewYork: Academic Press.
-Van leeuwen ,T.A. (1996) The Representation of Social Actors ,In Caldas Coulthard, C.R., & Coulthard, M. (ed.),Texts and Practice: Reading in CDA,London:Routhledge.
-Van Leeuwen, T. A. (2008) Discourse and Practice, New Tools For Gritical Discourse Analysis, New York: Oxford University pres.