بررسی حقوق و تکالیف غیرمالی زوجین براساس مصلحت خانواده با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد بازنشسته دانشگاه خوارزمی و مدیر گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی و اندیشه‌های امام خمینی(س) پژوهشکدة امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی

2 دانش آموخته دکتری الهیات، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال

چکیده

 حفظ خانواده به عنوان عضو اصلی اجتماع از ضروریات است و در این راه شناخت حقوق زوجین و رعایت این حقوق از طرف آنها باعث تحکیم خانواده خواهد شد. یکی از حقوق زوجین، حقوق غیرمالی آنها نسبت به یکدیگر است. از این رو، نظام حقوقی اسلام دربارة حقوق و روابط حاکم بر زوجین، مبانی خاص دارد. به طوری که برخی از حقوق و تکالیف را برای مرد و پاره­ای از آنها را برای زن مناسب­تر دانسته و مبنای تدوین حقوق میان زوجین را بر تفاوت­های ذاتی میان دو جنس استوار ساخته است. حقوق و تکالیف غیر مالی زوجین از منظر فقه و حقوق اسلام، شامل سه دسته(مشترک، مختص زوجه و مختص زوج) است، اما از آنجا که حقوق غیرمالی زوجین وابستگی شدیدی به عرف و اخلاق دارد، در طول زمان همیشه دستخوش تغییرات زیادی بوده است. و نظر فقها و اندیشمندان هم، از عرف و نگرش غالب مردم زمان آنها، بی­تأثیر نبوده است.  پژوهش حاضر به روش تحلیلی براین هدف استوار است تا هر کدام از این تقسیمات را با مراجعه و تفقه در آثار امام خمینی مورد بررسی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها


-          ابراهیم مصطفی و دیگران.(1989) المعجم الوسیط، استانبول: انتشارات دارالدعوة.
-          ابن ادریس، محمد.(1410ق) السرائرالحاوی لتحریر الفتاوی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
-          ابن کثیر، اسماعیل بن عمر.(1412ق) تفسیر ابن کثیر، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر.
-          ابن منظور، محمد بن مکرم.(1997) لسان العرب، بیروت: دار صادر.
-          امام خمینی، سید روح الله. (1421ق) تحریرالوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-          ــــــــــــــــــ . (1381) توضیح المسائل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-          ــــــــــــــــــ . (1385) صحیفه امام(دوره 22جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-          انصاری ، مرتضی.(1415ق) کتاب النکاح، قم : المؤتمرالاسلامی.
-          بحرانی، یوسف. (1405ق) الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
-          بی­آزار شیرازی، عبدالکریم.(1383) احکام و موضوعات خانواده (حاوی فتاوای امام خمینی)، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-          پروین، فرهاد و وحیده حسینی. (1392) «شرایط، قلمرو و آثار فقهی و حقوقی ریاست زوج در رابطه با زوجه»، مجله پژوهش حقوق خصوصی، سال دوم، شماره3.
-          جزیری، عبدالرحمن.(1420ق) الفقه علی المذاهب الاربعه، با تحقیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت: دارالارقم بن ابی الارقم.
-          جعفری لنگرودی، محمد جعفر .(1381) ترمینولوژی حقوق، تهران:گنج دانش.
-          جوادی آملی، عبدالله.(1372) زن در آیینه جلال و جمال، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
-          حائری، سید علی. (1379) شرح قانون مدنی، تهران: انتشارات گنج دانش.
-          حر عاملی، محمد بن حسن. (1403ق) تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه ، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-          حسنی، هاشم معروف.(1984) الولایة و الشفعة و الاجارة فی الفقه الاسلامی فی ثوبه الجدید، بیروت: انتشارات دارالقلم.
-          حسینی مراغی، میرعبدالفتاح.(1418ق) العناوین، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
-          حسینی شیرازی، سیدمحمد.(1424ق) تقریبالقرآنإلیالأذهان، بیروت: دارالعلوم.
-          خویی، سید ابوالقاسم. (1410ق) منهاج الصالحین، قم: مدینة العلم آیة الله الخوئی.
-          دمشقی، اسماعیل بن عمر.(1418ق) تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار المکتب العلمیة.
-          راغب اصفهانى، حسین بن محمد.(1992) المفردات فى غریب القرآن، دمشق: انتشارات دارالشامیه.
-          رشید رضا، محمد.(1393ق) تفسیر المنار، بیروت: انتشارات دارالمعرفة.
-          زحیلی، وهبه بن مصطفی.(1420ق) الاسرة المسلمه فی ا لعالم المعاصر، دمشق: انتشارات دار الفکر.
-          زمخشری، محمود بن عمر.(1415ق) الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت:دار الکتب العلمیه.
-          سبزواری، محمد باقر.(بی تا) کفایة الأحکام، اصفهان: انتشارات مهدوی.
-          سایس، محمد علی و عبدالطیف السبکی و محمد ابراهیم کرسون. (1415ق) تفسیر آیات الاحکام، بیروت: انتشارات دار ابن کثیر.
-          سلار بن عبدالعزیز.(1414ق) المراسم العلویه، قم: مطبعة امیر.
-          شمس الدین، محمد مهدی.(1996) مسائل حرجة فی فقه المرأة- حقوق الزوجیة، بیروت: انتشارات موسسة الدولته للدراسات و النشر.
-          شیخ طوسی، محمد بن حسن.(1388ق) المبسوط فی فقه الامامیة، تهران: مکتبه مرتضویه.
-          شیخ مفید، محمد بن نعمان.(1410ق) من لا یحضره الفقیه، بیروت: دارالصعب.
-          صفایی، سید حسین و اسدالله امامی(1380) حقوق خانواده، تهران:  انتشارات دانشگاه تهران.
-          طباطبایی، سید محمد حسین. (1419ق) تفسیر المیزان، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
-          طباطبایی، سید محمد حسین. (1363ق) المیزان فی تفسیر القرآن،قم: نشر اسلامی.
-          طبری، محمد بن جریر.(بی­تا) تفسیر الطبری، قاهره:دار المعارف.
-          طریحی، فخرالدین.(1375) مجمع البیان، تهران:کتابفروشی مرتضوی.
-          عاملی، باقر.(1350) حقوق خانواده، تهران: انتشارات مدرسه عالی دختران ایران.
-          عدالت خواه، عبدالقادر.(1387) حقوق فامیل، کابل: انتشارات میوند.
-          فخررازی، محمد بن عمر .(بی تا) التفسیر الکبیر، قاهره: چاپ افست تهران.
-          فراء بغوی، حسین بن مسعود.(1407ق) تفسیر البغوی، معالم التنزیل، بیروت: انتشارات دار المعرفة.
-          فضل الله، سید محمدحسین. (1421ق) تأملات اسلامیة حول المرأة، بیروت: انتشارات دار الملاک.
-          ــــــــــــــــــ . (1420ق) دنیاالمرأة، بیروت: دارالملاک.
-          کاتوزیان، ناصر. (الف1371 ) حقوق مدنى خانواده، تهران: شرکت سهامى انتشار.
-          ــــــــــــــــــ . (ب1371) مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران: انتشارات مدرس.
-          ــــــــــــــــــ .(1382)حقوق خانواده، تهران: نشر میزان.
-          گروهی از مترجمان. (1377) تفسیر هدایت، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
-        مجلسی، محمدباقر.(1374) بحار الأنوار، تهران: المکتبة الإسلامیة.
-          محقق حلی، جعفربن حسن.(1409ق) شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تهران: انتشارات استقلال.
-          محقق داماد، سید مصطفی.(1372) بررسی فقهی حقوق خانواده - نکاح و انحلال آن، تهران: نشر علوم اسلامی.
-          مشکینی، علی.(1377) مصطلحات الفقه، قم: نشرالهادی.
-          میرخانی،عزت السادات. (1379)رویکردی نوین در روابط خانواده، تهران: سفیر صبح.
-          میرزا خسروانی، علیرضا.(1390ق) تفسیر خسروی، تهران:کتابفروشی اسلامی.
-          نجفى، محمدحسن. (1981)جواهر الکلام فى شرح شرایع الاسلام، بیروت: انتشارات داراحیاء التراث العربی.
-          نجفی خمینی،محمد جواد. (1398) تفسیر آسان، تهران:انتشارات اسلامیه.
-          نوری ، حسین بن محمد تقی.(بی­تا) مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بی­جا، بی­نا.
-          وزارة­الأوقاف و الشؤون الإسلامیه الکویت. (بی­تا) الموسوعة الفقهیه،کویت: وزارة­الأوقاف و الشؤون الاسلامیه الکویت.