بررسی دیدگاه های امام خمینی(س) در خصوص دانشگاه از منظر تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان‌شناسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

 امام خمینی بنیان‌گذار انقلاب اسلامی و از رهبران تأثیرگذار در کل تاریخ بشریت و به‌ویژه جهان اسلام است. با توجه به ماهیت فرهنگی و ایدئولوژیک انقلاب اسلامی و نیز جایگاه دانشگاه در شکل‌گیری این فرهنگ امام خمینی همواره دیدگاه ویژه‌ای به دانشگاه و دانشگاهیان داشته و مطالب فراوانی در این‌باره فرموده‌اند. هدف پژوهش حاضر بررسی کلام امام از دیدگاه تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف است. روش تحقیق کیفی و از نوع تحلیل محتوا بوده و جامعه آماری آن ‌یکی از فرازهای امام از مجموعه سخنان امام در صحیفه امام است و به‌صورت هدفمند مرتبط با موضوع تحقیق انتخاب شد. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد در بیانات امام دو رابطه واژگانی با هم‌آیی و تقابل بیشترین کاربرد نسبت به سایر روابط معنایی دارند. بیشترین گسست‌های گفتمانی از نوع کنشگری است و گسست‌های زمانی و مکانی در رتبه‌های بعدی قرار دارند. واژه دانشگاه بیشترین جایگاه را در آغازگری جملات دارند و بیشترین جملات از نوع متعدی هستند. تحلیل سطح تبیینی، مبین عمق نگاه امام به این نهاد مهم اجتماعی بوده و نشان می‌دهد که در چارچوب فکری و اعتقادی امام، دانشگاه مبدأ و کانون تحولات اجتماعی و فرهنگی و محور «اصلاح یا انحراف» جامعه و «آبادانی یا ویرانی» کشور محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها


 
- آقاگل‌زاده، فردوس. (1385) تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
- ــــــــــــــــــ . ( 1386) «تحلیل گفتمان انتقادی و ادبیات»، ادب پژوهی. شماره 1.
- اخوان کاظمی، مسعود، سید شمس‌الدین صادقی و رضا دهقانی. (1394) «تحلیل نقش امام خمینی در استعلای گفتمان اسلام‌گرایی در جریان انقلاب اسلامی»، مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 42.
- امام خمینی، سید روح‌الله . (1385) صحیفه امام(دوره 22 جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم نشر و آثار امام خمینی، چاپ چهارم.
- بهرام‌پور، شعبانعلی. (1378) «درآمدی بر تحلیل گفتمان»، مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی، به اهتمام محمدرضا تاجیک، تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان.
- داوری اردکانی، رضا و همکاران. (1391) زبان استعاری و استعارههای مفهومی، تهران: هرمس.
- دبیرمقدم، محمد. (1386) زبانشناسی نظری: پیدایش و تکوین دستور زایشی، تهران: سمت، چاپ دوم.
- سلطانی، سید علی‌اصغر. (1383) «قدرت، گفتمان و زبان؛ سازوکارهای جریان قدرت در مطبوعات»، رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی.
- شعیری، حمیدرضا. (1385) تجزیهوتحلیل نشانه - معناشناسی گفتمان، تهران: سمت.
- شهبازی راد، محمدصادق. (1392) «تحلیل گفتمان رهبری انقلاب اسلامی»، پایاننامه کارشناسی ارشد، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
- ضیایی، محمدصادق، عباس نرگسیان و منیژه کیا منفرد. (1388) «بررسی رابطه بین زبان اقتدار با مشروعیت دولت‌ها: تحلیل گفتمان انتقادی سخنان امام خمینی»، مدیریت دولتی، دوره 1، شماره 3.
- عضدانلو، حمید. (1380) گفتمان و جامعه، تهران: نشر نی.
- فرکلاف، نورمن. (1379) تحلیل گفتمان انتقادی. ترجمه فاطمه شایسته پیران و همکاران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
- کریمی فیروز جایی، علی و فرحناز نعیمی. (بهار1396) «تحلیل گفتمان عدالت اجتماعی از دیدگاه امام خمینی (س) بر اساس رویکرد جامعه‌شناختی معنایی ون لیوون»، پژوهشنامه متین، سال نوزدهم، شماره 74.
- یارمحمدی، لطف‌الله. (1383) گفتمانشناسی رایج و انتقادی، تهران: هرمس.
- ــــــــــــــــــ . (1385) ارتباطات از منظر گفتمانشناسی انتقادی، تهران: هرمس.
- ــــــــــــــــــ . (1393) درآمدی به گفتمانشناسی، تهران: انتشارات هرمس.
- یحیایی ایله‌ای، احمد. (1390) «تحلیل گفتمان چیست؟»، تحقیقات روابط عمومی، سال دهم، شماره 60.
 
- Fairclough. N. (1995) Media discourse, London: Longman.
- Van Dijk, T .A. (1985) Introduction: discourse as a new cross discipline, In T.A.V. (Ed.).
- -----------------. (2005) Handbook of Discourse Analysis, vol: Disciplines of Discourse, New York: Academic Press.
- Wodak, R. Meyer, M. (2001) Methods of Critical Discourse Analysis, London: SAGE Publications.