ORIGINAL_ARTICLE
خیر و شر
نویسنده در این مقاله به بررسی مسألة فلسفی ـ کلامی «خیر و شر» پرداخته است. به طور کلی میتوان مقاله را به دو بخش تقسیم کرد. در بخش اول، اشاراتی به ضرورت بحث در باب خیر و شر شده است و سپس راهحلهایی را که حکمای اسلامی برای حل این مشکل ارائه کردهاند مطرح مینماید و در این راستا از نظریات حکمایی چون ابن سینا، بهمنیار، غزالی، ملاصدرا، حاج ملاهادی سبزواری، زنوزی و دیگران بهره میجوید.در بخش دوم، رهیافت برخی از متفکران معاصر همچون جی.ال.مکی را بازگو نموده و در نهایت، پاسخ فیلسوف معاصر دین، آلوین پلانتینگا را مطرح مینماید.
https://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_66046_3e43ad7dc4f49426866005df3674db14.pdf
2004-11-21
5
23
خیر
شر
خیر بالذات
خیر بالعرض
شر بالذات
شر بالعرض
قدرت الهی
عنایت الهی
علم الهی
عدل الهی
نظام احسن
سید محمد
موسوی بجنوردی
moosavi@ri-khomeini.com
1
استاد دانشگاه و مدیر گروههای حقوق و علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی(تربیت معلم).
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
عقل و خرد و ابعاد آن از زاویة نگاه امام علی(ع)
موضوع این مقاله بررسی عقل یا خرد و ابعاد گوناگون آن از دیدگاه امام علی(ع) است. در این مقاله تعریف و چیستی، نحوة وجودی، و در نهایت نقش و فعالیت عقل از منظر آن امام همام مورد بررسی قرار می گیرد. در پی این بررسی جایگاه و منزلت رفیع عقل مشخص شده و نشانههای عقل و عاقل و خرد و خردمند بیان میشود. از رابطة میان عقل، دین، علم و فهم سخن به میان میآید و شاخصهای عقلانیت، خردگرایی و مانند آن شناسایی میشود. همچنین در این نوشتار، با استفاده از کلام امام علی(ع) اثبات خواهد شد که عقل مطمئنترین منبع معرفت بشری، میزان و راه تشخیص صواب و ناصواب، حق و باطل، صدق و کذب، خیر و شر و خوشبختی و بدبختی است. با توجه به ضرورت بحث، از آفتها و آسیبهای عقل و عقلانیت نیز سخن به میان خواهد آمد.
در ادامه استقلال و محوریت عقل نیز مورد بررسی قرار میگیرد و در انتهای مقاله، نظر امام مورد تأمل و تعمق قرار میگیرد. همچنین نوع نگرش ایشان به این نوع مسائل نشان داده میشود و نسبت عقل و خرد با نفس و جان آدمی مورد تبیین قرار میگیرد و از مطالبی که در ارتباط با اعمال غیر عقلانی و متضاد با عقل است، مانند شهوت، غفلت و مسائل مربوط به هواهای نفسانی و شیطانی، سخن به میان خواهد آمد.
البته باید خاطرنشان کرد جوهرة این مقاله را سخنان امامتشکیل میدهد و اگر هم از دیگران سخنی به میان آید جنبة تبعی دارد و برای شاهد آوردن است؛ و نیز اگر در مواردی از لغت،کلام، فلسفه و علم مطالبی مطرح شده است، حالت مقدمه دارد و جهت اصلی آن را تغییر نمیدهد.
https://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_66047_546a003ad132f67058a3812da689a657.pdf
2004-11-21
25
54
عقل
عقلانیت
امام علی(ع)
اسدالله
بیات
1
1. مدیر گروه و عضو هیأت علمی گروه اندیشة سیاسی در اسلام پژوهشکدة امام خمینی و انقلاب اسلامی.
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
دموکراسی در اندیشة سیاسی امام خمینی(س)
بررسی دموکراسی در اندیشة امام خمینی از زوایای متعدد مورد بررسی قرار گرفته است. در این مقاله برآنیم که این مسأله را از منظر و دیدگاهی جدید، یعنی در قلمرو «سیاست» ردیابی کنیم تا نه تنها به شفافسازی رابطه «مردم سالاری» و «دین» مدد رسانیم بلکه به استمرار، بقا و پایداری حکومت دینی نیز کمک کرده باشیم.
در این نوشتار، ابتدا، به تعاریف، تاریخچه، اصول و عناصر اصلی و انواع دموکراسی پرداختهایم. سپس قرائت، و تعبیر امام از واژة «دموکراسی» و جایگاه این واژه را در تفکر ایشان بررسی کرده، در ادامه، به بازیابی عناصر مهم دموکراسی در گفتار و نوشتار امام و قانون اساسی جمهوری اسلامی به مثابة «قلمرو عملیاتی» اندیشة امام پرداختهایم. در پایان نیز از مباحث مذکور نتیجهگیری به عمل آمده است.
https://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_66048_b2a4031dc8ce7941a5ac75c60930d268.pdf
2004-11-21
55
87
دموکراسی
دموکراتیک
قانون اساسی
انتخابات
قانونگرایی
عبدالحسین
حجتزاده
1
1 . عضو هیأت علمی گروه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تربیت معلم.
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تأملاتی چند در آیة 34 سورة نساء
نگارنده بر آنست تا به دیدگاهها و نظریات مختلف علما راجع به آیة 34 سورة نساء که بسیار بحث برانگیز است، بپردازد.
بدین ترتیب، ابتدا کلمة نشوز را تعریف کرده و سپس به بررسی آیة مذکور میپردازد تا جلوی بسیاری از سوء تعبیرها و بزرگنماییهایی که راجع به کتک زدن زن در این آیه آمده، گرفته شود.
https://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_66049_6e3ff34456a88d131ad3cbf583825809.pdf
2004-11-21
89
103
آیة 34 سورة نساء
نشوز
تمکین
استمتاع جنسی
کتک زدن زن
غیرمبرّح
واضربوهن
سیده شهناز
حسینی
shhosseini85@yahoo.com
1
محقق و نویسنده
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
خرید و فروش پول، تنزیل سفته و استفاده از حیلههای شرعی با تأکید بر دیدگاههای امام خمینی و شهید مطهری
اساس کار بانکداری بر تحصیل سود و ربح و تقسیم آن بر سپردههای افراد (مشتریان بانک) است. نظر به اینکه فعالیتهای بانکی در جمهوری اسلامی ایران باید بر مبنای معاملات غیرربوی باشد، این مقاله موضوع خرید و فروش پول بهزیاده و بامدت را از این منظر که آیا میتواند به عنوان حیلة شرعی جایز باشد یا خیر، مورد بررسی قرار میدهد.
ضمناً این مقاله با توجه به تصریح امام خمینی مبنی بر مشروع نبودن راههای فرار از ربا، نتیجه میگیرد که بعضی از فتاوای موجود در رساله ایشان نیز لازم است، اصلاح شود.
https://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_66051_fa83d86fe84a0915ab93e3d55ac78a9d.pdf
2004-11-21
105
132
پول
مال
ربای معاملی
ربای قرضی
تنزیل
سفته
حیلة شرعی
مثلی
قیمی
بیع دین
محسن
خزعلی
1
دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی از دانشگاه تهران.
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
وجود متعالی
دی. زد. فیلیپس معتقد است که بینش فلسفی ویتگنشتاین در فلسفة دین تأثیر فراوان دارد. فیلیپس در این مقاله که دومین مقاله از کتاب «ویتگنشتاین و دین» است برهان وجودی آنسلم را مورد بررسی قرار داده است. وی بر این اعتقاد است که برهانی که آنسلم تدارک دیده نه در ایمان آوردن خودش تأثیر داشته نه در ایمان آوردن دیگران، بلکه این برهان ایضاحی است برای کسانی که از قبل به خدا اعتقاد دارند. آنسلم در این برهان در مورد واقعیت خدا، ضرورت خدا و اینکه آیا وجود کمال است یا خیر، بحث میکند.
ویتگنشتاین معتقد است چنین مباحثی خارج از سیاق کاربرد زبان ماست و ما وقتی به آنها میپردازیم که تمایل پیدا کردهایم تا به منطق زبانمان تعالی بخشیم. فیلیپس با ارائة هشت مثال مشخص میکند که گرایش به تعالی بخشیدن به منطق زبان چگونه در باورهای ما نقش بازی میکند.
https://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_66052_96e3575284418753265ba24328d61970.pdf
2004-11-21
133
148
برهان آنسلم
اعتقاد به وجود خدا
ضرورت
کمال
زبان
گرامر
تعالی بخشیدن
عطیه
زندیه
azandieh@yahoo.com
1
عضو هیأت علمی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مبانی اندیشهای گروههای سیاسی اسلامگرا در ایران قبل از انقلاب (قسمت اول)
در این مقاله نگارنده تلاش میکند تا به بررسی مبانی فکری گروههای سیاسی اسلامگرا در فاصلة زمانی سالهای 1320 تا 1357 بپردازد؛ زیرا تبیین مواضع فکری و اختلافات نظری این گروهها، زمینه را برای درک بسیاری از چالشهای اندیشهای بعد از انقلاب فراهم میآورد.
هرچند بسیاری از گروههای یاد شده در کلیت اهدافی همچون مبارزه با استبداد، استعمار، ایجاد حکومت اسلامی، تلاش برای استقرار قوانین اسلامی و ... مشترک بودند؛ اما در نگاه عمیقتری میتوان اختلافات فکری مهمی را نیز در دیدگاهها و مبانی اندیشهای آنها مشاهده کرد که با پیروزی انقلاب و قرار گرفتن در محیطی جدید، این اختلافات زمینه بروز پیدا کرد و علت ظهور دیدگاههای مختلف در مقاطع تاریخی بعد از انقلاب گردید.
این مقاله در دو قسمت ارائه خواهد شد که در قسمت اول مواضع فکری گروه اسلامگرا شامل فداییان اسلام، حزب ملل اسلامی، هیأت مؤتلفه و روحانیت مبارز مورد بحث قرار میگیرد و در قسمت بعدی مواضع فکری نهضت آزادی و گروههای سوسیالیست اسلامگرا بویژه سازمان مجاهدین خلق مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.
https://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_66053_978423a6d69df55d6a1c62719f1156bc.pdf
2004-11-21
149
179
گروههای سیاسی
اسلامگرا
انقلاب اسلامی
فداییان اسلام
حزب ملل
روحانیت مبارز
نهضت آزادی
سازمان مجاهدین
یحیی
فوزی
yahyafozi@yahoo.com
1
عضو هیأت علمی گروه اندیشة سیاسی در اسلام پژوهشکدة امام خمینی و انقلاب اسلامی.
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
گامی عملی در تکوین اقتصاد اسلامی
در این مقاله، با استناد به آیات قرآن، روایات و همچنین با در نظر گرفتن اصول زیربنایی نظام حقوقی اسلام، نگارنده میکوشد تا زکات را به عنوان یک وظیفة اجتماعی معرفی کند. با دقت در دلایل یاد شده روشن میشود که زکات صرفاً یک وظیفة فردی - اخلاقی نیست بلکه به جهت تأمین نیازهای مالی جامعة اسلامی تشریع شده است. اینکه نه رقم از کالاهای با ارزش جهت پرداخت زکات در متون دینی مطرح شده، از باب ذکر مصادیق پر بها در زمان خویش بوده که حصری در آن وجود نداشته است، به همین دلیل ولی امر مسلمانان میتواند با صلاحدید خویش منابع زکات و نرخ آن را تغییر دهد.
همچنین تصور ناقص و یک بعدی از زکات، موجب گرایش حداقلگرایانه به منابع جمعآوری زکات گردیده و با قیوداتی که برای همان منبع ذکر شد، این واجب الهی عملاً در معرض تعطیلی قرار گرفته است.
رویکرد جدید به زکات، زمینة تحقق آن را در جوامع معاصر فراهم میسازد، زیرا موجب میشود تا به شیوة مصرف زکات و توزیع آن در سطح کلان توجه، و نقش حکومت به عنوان کنترل کننده و ناظر روشن شود.
همچنین نگارنده در صدد اثبات آن است که مستحقان زکات(فقرا و مساکین)، فقط نیازمندانند و نژاد، نسب یا خصوصیات دیگر ایشان در این زمینه نقشی ندارد.
https://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_66054_3c889a24202bb4865402c66db2f8c688.pdf
2004-11-21
181
205
زکات
بودجة عمومی
ولی امر
حکومت اسلامی
زهرا
فهرستی
zahra.f@yahoo.com
1
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
اهل بدعت یا دین سازان دین سوز
یکی از پرسشهایی که بخصوص معمولاً افراد مختلف جامعه در برخورد با اهل علم و اهل دین مطرح میکنند دربارة این است که چرا در جامعة فعلی گرایش به سمت و سوی مذهب و آموزههای دینی در نسلهای جوان ضعیف شده است و چه میتوان کرد تا این ضعف اقبال به قوت تبدیل شود. در این مقاله ما ضمن تحلیل یکی از علتهای این امر که عبارت است: قلب ماهیت واقعی دین و تبدیل آرام آرام آن به یک مقولة مجعول توسط بشر غیرمعصوم، (که همان اهل بدعت باشند) سعی داریم در طول این مقاله با بررسی قرآنی، لغوی و اصطلاحی آن، دیدگاه سنت را هم مورد تحقیق قرار دهیم و به طور کلی بانیان بدعت و هادمان آن را شناخته و شیوة برخورد و مبارزه با آنان را در جهت خنثی کردن اهدافشان مورد بررسی قرار دهیم. هدف ما در این مجموعه (ضمن نهایت سعی در پیشگیری و خودداری از خودگویی) به طور عمده استناد به متون محکم دینی برای بیان مطالب خود میباشد. به امید آنکه مورد قبول حضرت دوست واقع شود و گرهای از گرههای ناگشودة جامعه را بگشاید.
https://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_66055_5198bf97e7f5f0fe80d5d4cbb0697a93.pdf
2004-11-21
207
224
بدعت
مبتدع
تشریع
سنّت
حبیبه
محمدی رفیع
1
استادیار دانشگاه آزاد واحد تهران شمال.
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
کیفر سقط جنین و ضرورت اصلاح مادة 622 قانون مجازات اسلامی
صورتهای مختلف سقط جنین و کیفر آن در حقوق جزای ایران و تبیین مبانی فقهی کیفر مربوطه و رفع بعض ابهامات از قانون مجازات اسلامی، موضوع مقالهای است که پیش رو دارید. اصولاً سقط جنین از بدو بارداری درحقوق ایران به پیروی از فقه امامیه ممنوع بوده و مسئولیت مدنی وجزائی دارد، به گونه ای که حتی درمواردی چنان که از مادة 622 قانون مجازات اسلامی و صریح مادة 91 قانون تعزیرات سابق برمیآید، برای مرتکب آن قصاص نیز درنظر گرفته شده است.
نگارنده معتقد است که با توجه به منابع معتبر اسلامی و فتاوای بعضی از فقهای عظام کیفر قصاص برای سقط جنین عمدی روا نیست و دراین مورد باید کیفر یاد شده تعدیل و تجدید نظر اساسی در مادة 622 قانون مجازات اسلامی صورت گیرد. به خصوص که اجرای چنین مجازاتی یعنی قصاص درمقابل سقط عمدی مخالف مصالح اجتماعی بوده و هدفی که حقوق از تشریع قوانین دنبال میکند، یعنی؛ برقراری امنیت، نظم عمومی، اجرای عدالت و انصاف را تأمین نکرده و فقه ما را که به قول حضرت امام راحل «... تئوری واقعی و کامل ادارة انسان از گهواره تا گور است» [صحیفة امام ج 21: 289] خشن نشان میدهد. این مقاله با چنین خواستی و به امید اصلاح مادة 622 قانون مجازات اسلامی تنظیم شده است
https://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_66061_2854a97788914cc7f340e59cbdd7a118.pdf
2004-11-21
225
242
فقه
حقوق
جنین
حمل
سقط
اجهاض
سقط عمدی
قصاص