آزادی مقاومت در اندیشه فقه سیاسی انقلاب اسلامی ایران با رویکرد بر نظر امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

2 دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

چکیده: مفهوم آزادی یکی از ضروریات حیاتی و تکامل‌بخش زندگی انسان به شمار می‌آید. آزادی مقاومت به‌عنوان یکی از انواع آزادی به دنبال آگاهی بخشیدن و مشروعیت دادن این حق در برابر مبارزه با دولت‌های داخلی استعماری و استبدادی و استقلال در زندگی مقابل قدرت‌هاست. در حقیقت مبنای آزادی مقاومت همانا عدالت بوده که اسلام در تمام شئون خود بر آن تأکید نموده است. لذا اندیشة فقه سیاسی به‌عنوان مدبر شئون جامعه عمل کرده و حقوق و تکالیف انسان را بر اساس شریعت در مسائل سیاسی و اجتماعی بیان می‌کند. آزادی مقاومت در اشکالی چون نافرمانی مدنی و انقلاب، ظهور و بروز پیدا می‌کند. به‌طوری‌که خاستگاه و زیربنای آن را می‌توان در سه دستة دینی، جامعه‌شناختی، انسان‌شناسی جستجو نمود. رد پای حق بر آزادی مقاومت در ادله نقلی کتاب و سنت و قواعد فقهی مصلحت، عدالت، اهم و مهم، حرمت بدعت، تقیه و نفی سبیل یافت می‌شود. البته شایان‌ذکر است که دایره جواز آزادی مقاومت هرگاه منجر به اختلال نظام اجتماعی، اضرار به غیر، تضعیف اسلام یا دولت اسلامی شود با شرایطی محدود می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


- آقا بخشی، علی و مینو افشاری راد. (1383) فرهنگ علوم سیاسی، تهران: نشر چاپار، چاپ اول.
- ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم.(1426 ق) الامامة و السیاسة، بیروت: نشر دارالاضواء، جلد دوم.
- احمدی میانجی، علی.(1426 ق) مکاتیب الائمه، تهران: نشر دارالحدیث.
- اصفهانی کمپانی، شیخ محمدحسین. (1409 ق) الاجاره، قم: مرکز نشر اسلامی.
- امام خمینی، سید روح‌الله.(1374) المکاسب المحرمه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- امام خمینی، سید روح‌الله.(1420 ق) الرسائل العشره، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- امام خمینی، سید روح‌الله.(1385) صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
- امام خمینی، سید روح‌الله. (1421ق) البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- امام خمینی، سید روح‌الله. (بی‌تا) کشف‌اسرار، تهران: نشر ظفر.
- ایمانی، عباس و امیررضا قطمیری.(1388) قانون اساسی در نظام حقوق ایران، تهران: نشر نامه هستی، چاپ اول.
- پروین، خیرالله. (1393) مبانی حقوق عمومی، تهران: نشر سمت، چاپ دوم.
- ثورو، هنری دیوید. (1378) نافرمانی مدنی، ترجمه غلامعلی کشانی، تهران: نشر قطره.
- علامه طباطبایی، سید محمدحسین. (1417ق) المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
- عراقی، شیخ ضیاءالدین.(بی‌تا) کتاب القضاء، نرم‌افزار جامع فقه اهل‌بیت(ع).
- علی بابایی، غلامرضا.(1369) فرهنگ علوم سیاسی، تهران: نشر ویس، چاپ دوم.
- عمید زنجانی، عباسعلی.(1386) مبانی فقهی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نشر دانشگاه گیلان چاپ پنجم.
- عمید زنجانی، عباسعلی. (1390) قواعد فقه، تهران: انتشارات سمت، چاپ سوم.
- فیرحی، داود.(1380) «نظام سیاسی و دولت در اسلام»، فصلنامه علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم، شماره 14.
- قمی، علی بن ابراهیم.(1411 ق) تفسیر القمی، بیروت: نشر دارالسرور، جلد اول.
- کاتوزیان، ناصر.(1394) مبانی حقوق عمومی، تهران: نشر میزان، چاپ پنجم.
- کوهن، بروس. (1395) مبانی جامعه‌شناسی، با ترجمه غلامعباس توکل، تهران: انتشارات سمت، چاپ بیست و هفتم.
- لاری، سید عبدالحسن. (1418ق) التعلیقة علی المکاسب، قم: مؤسسه معارف اسلامی.
- محبی، بهرام. (1382) درباره نافرمانی مدنی، رفع ابهام از یک مفهوم، تهران: نشریه راه آزادی.
- مطهری، مرتضی. (1374) بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صدساله اخیر، تهران: نشر صدرا.
- مکارم شیرازی، ناصر. (1425 ق) تعزیر و گستره آن، قم: مؤسسه امیرالمؤمنین، چاپ اول.
- ملکوتیان، مصطفی، سید صادق حقیقت و عبدالوهاب فراتی. (1380) انقلاب اسلامی و چرایی و چگونگی رخداد آن، قم: نشر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، چاپ دوازدهم.
- موسوی، سید محمد. (1392) اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، تهران: نشر دانشگاه پیام نور، چاپ سوم.
- نائینی، شیخ محمدحسین. (1382) تنبیه الامة و تنزیه الملة، قم: نشر بوستان کتاب، چاپ اول.
- نوحی، حمیدرضا. (1386) قواعد فقهی در آثار امام خمینی(س)، تهران: نشر عروج، چاپ دوم.
نهج البلاغه
- ورعی، سید جواد. (1394) بررسی فقهی فرمان‌برداری و نافرمانی مدنی، قم: انتشارات سمت و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول.
- هاشمی، سیدمحمد. (1380) حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران ،تهران: نشر دادگستر، چاپ سوم.
- هاشمی رفسنجانی، اکبر. (1391) آزاداندیشی اسلامی و روشنفکری دینی، تهران: نشر دفتر معارف انقلاب، چاپ اول .
- همدانی،آقا رضا بن محمدهادی.(بی‌تا) مصباح الفقیه، قم: نشر مکتب ولی‌عصر(عج).
- همدانی،آقا رضا بن محمدهادی. (1420 ق) حاشیه کتاب المکاسب، قم: بی‌نا.