واکنش نیروهای مذهبی به جشن تاج‌گذاری پهلوی دوم (با تأکید بر مواضع امام‌خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکدۀ امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی

2 استادیار تاریخ، پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی

چکیده

چکیده: جشن تاج‌گذاری پهلوی دوم در تاریخ 4 آبان ماه 1346 پس از 26 سال تأخیر از روی کار آمدن شاه جدید در تالار موزه کاخ گلستان برگزار شد. وضعیت سیاسی اقتصادی کشور در شهریور 1320 و اشغال آن توسط متفقین و همچنین عدم ‌مشروعیت مکفی، امکان برگزاری مراسم تاج‌گذاری را سلب کرده بود. قدرت‌یابی پهلوی دوم به‌ویژه پس از کودتای 28 مرداد 1332، او را بر آن داشت تا جشن تاج‌گذاری را برگزار نماید. ترور چندبارۀ شاه و خردسال بودن ولیعهد باعث نگرانی شاه شده بود و او می‌خواست تا با واگذاری نایب‌السلطنگی به فرح در همین جشن، باقی ماندن پادشاهی در خانوادة پهلوی را در صورت مرگش تضمین کند. لذا این جشن، هم جشن تاج‌گذاری شاه و هم جشن نایب‌السلطنگی فرح پهلوی بود. دراین‌راستا، شاه درصدد برآمد برای خود مشروعیت‌سازی‌ کند و ابزار او هم باستان‌گرایی بود؛ اما در مقابل نیروهای مذهبی با تشبیه حکومت پهلوی با بنی‌امیه درصدد مشروعیت‌زدایی از آن برآمدند. مخالفان به علل و دلایل مختلفی در برابر جشن تاج‌گذاری موضع گرفتند و به اقداماتی دست زدند. مقالة حاضر درصدد پاسخگویی به این پرسش است که دلایل مخالفت نیروهای مذهبی و امام ‌خمینی با جشن تاج‌گذاری چه بود و به چه اقداماتی دست زدند؟ مقاله با رویکرد توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای تنظیم شده است. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که نیروهای مذهبی و در رأس آن‌ها امام ‌خمینی به علت تعارض جشن تاج‌گذاری با اسلام، هزینه‌های آن و طرح نایب‌السلطنگی فرح پهلوی در برابر آن موضع گرفتند و با انجام اقدامات قهرآمیز، تظاهرات، انتشار و توزیع اعلامیه مخالفت خود را با آن بیان داشتند.

کلیدواژه‌ها


  • منابع

    • آرشیو موسسة مطالعات تاریخ معاصر ایران، سند شمارة 2-3227، 27745 ب.
    • استوار، مجید. (1391) انقلاب اسلامی نبرد نمادها، تهران: پژوهشکدة امام ‌خمینی(س) و انقلاب اسلامی، چاپ اول.
    • امام‌خمینى، سید روح‏الله.(1389) صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینى، چاپ پنجم.
    • ــــــــــــــــــ . (1434ق) ولایت فقیه (حکومت اسلامى)(موسوعة الامام الخمینی 21)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینى، چاپ بیست‌ونهم.
    • انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک. (1378) تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
    • ــــــــــــــــــ . (1380) تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
    • بولتن خبرگزاری پارس محرمانه. (26/1/1343) شمارة 22.
    • جشن تاج‌گذاری به روایت اسناد ساواک. (1385) تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
    • حدیدی، مختار. (بهار 1377) «اسناد: پهلوی دوم و نمونه اندیشه‌های باستان‌گرایانه» مجلة تاریخ معاصر ایران، سال 2، شمارة 5، صص 103-188.
    • خاطرات احمد احمد. (1387) به کوشش محسن کاظمی، تهران: سوره مهر.
    • خاطرات عزت شاهی. (بی‌تا) به کوشش محسن کاظمی، نسخة الکترونیکی، تنظیم کتاب نیوز.
    • خوانین‌زاده، حسین. (تابستان1389) «تاج‌گذاری؛ نماد عظمت و قدرت دیکتاتوری»، پژوهشنامه معارف قرآنی، دورۀ1، شمارۀ 1، صص85-102.
    • دادفر، حبیب. (1364) «اصول اصلاحی متمم قانون اساسی»، مجلة حقوقی انتقادی کانون وکلا، شمارة 105، صص222-225.
    • روزنامة اراده آذربایجان. (25/7/1343) شمارة 576.
    • روزنامة اطلاعات. (3 آبان 1346) شمارة 12419.
    • روزنامة مرد مبارز. (29/1/1343) شمارة 830.
    • سالنامه دنیا. (1347) سال بیست و چهارم.
    • سپید و سیاه. (24/2/1343)، شمارة 38.
    • سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک. (1386) تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌ خمینی.
    • ــــــــــــــــــ . (1393) تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌ خمینی.
    • شجاعی زند، علیرضا. (1378) تکاپوهای دین سیاسی؛ جستارهایی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران، تهران: باز.
    • صمیمی، مینو. (1391) پشت پرده تخت طاووس، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: انتشارات اطلاعات.
    • عامری، صغری (شهلا). (1395) باستان‌گرایی در دوره پهلوی با تکیه ‌بر جشن‌های 2500 ساله (به روایت اسناد)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
    • فرهنگ قهرمانی، عطاءالله. (1356) قانون اساسی، اصلاحات و سیر تکامل آن، تهران: بی‌نا.
    • مدنی، سید جلال‌الدین. (1361) تاریخ سیاسی معاصر ایران، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    • مروارید، یونس. (1377) از مشروطه تا جمهوری، نگاهی به ادوار مجالس قانون‌گذاری در دوران مشروطیت، تهران: اوحدی.
    • ملایی توانی، علیرضا. (1380) «فرآیند گرایش به انقلاب در اندیشه سیاسی امام ‌خمینی»، پژوهشنامه متین، سال سوم، شمارة 13، صص 179-212.
    • الموتی، مصطفی. (1368) ایران در عصر پهلوی، لندن: پکا .
    • یاران امام به روایت اسناد ساواک (1376) شهید آیت‌الله سید محمدرضا سعیدی، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
    • ــــــــــــــــــ . (الف1378) شهید محمدعلی رجائی، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
    • ــــــــــــــــــ . (ب1378) «زبان گویای اسلام» حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدتقی فلسفی، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
    • ــــــــــــــــــ . (1379) روایت پایداری، شرح مبارزات حضرت آیت‌الله ربانی شیرازی، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
    • ــــــــــــــــــ . (1380) شرح مبارزات حضرت آیت‌الله محمدمهدی ربانی املشی، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
    • ــــــــــــــــــ . (1382) آیت‌الله سید محمود طالقانی، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
    • ــــــــــــــــــ . (1388) آیت‌الله حاج شیخ غلامحسین جعفری همدانی، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
    • ــــــــــــــــــ . (1389) شهید حجت‌الاسلام فضل‌الله مهدی زاده محلاتی، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
    • ــــــــــــــــــ . (1395)آیت‌الله سید محمدصادق لواسانی، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.