رابطه دولت و اموال غیرخصوصی در فقه با تأکید بر دیدگاه امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی گروه معارف اسلامی، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران و دانشجوی دوره دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه عدالت.

2 استادیار گروه حقوق اسلامی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.

چکیده

چکیده: در این تحقیق ارتباط دولت با اموال غیرخصوصی با استفاده از دیدگاه فقها به‌منظور تحلیل فقهی تصرف حاکمیت به اموال غیرخصوصی و استفاده مشروع از آن‌ها بررسی شده است؛ به عبارت دیگر این مقاله به‌دنبال ارائة یک نظر فقهی و معادله کلی برای تطبیق با موارد رابطه اشخاص با اموال دولتی است. تصرف اموال غیرخصوصی باید به اذن امام معصوم باشد و منظور از اذن امام، رعایت مقام امامت و منصب ولایت بر امت است که این معنا از آرای شیخ طوسی، شیخ مفید، علامه حلی و امام خمینی استناد می‌شود؛ بنابراین هرگونه تملک، تصرف و واگذاری این‌گونه اموال باید با اجازة امام(ع) انجام شود. در زمان غیبت امام معصوم، جانشینان وی از این ولایت برخوردار خواهند بود. نوآوری تحقیق حاضر عبارت است از: اسباب ولایت، اختیارات و تصرف در اموال غیرخصوصی توسط والی، تقسیم اموال به خصوصی و غیرخصوصی.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • ابن اثیر، مبارک بن محمد. (بی‌تا) النهایه فی غریب الحدیث والاثر، قم: مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ اول.
  • ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1414 ق) لسان‌العرب، بیروت: دار الصادر.
  • ابن‌فارس، احمد. (1404 ق) معجم مقاییس‌اللغه، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیه، چاپ اول.
  • امام خمینی، سید روح‌الله. (1379) تحریرالوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
  • امام خمینی، سید روح‌الله. (1421 ق) کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
  • امام خمینی، سید روح‌الله.(1423 ق) ولایت‌فقیه، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوازدهم.
  • امام خمینی، سید روح‌الله. (1389) صحیفة امام، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ پنجم.
  • جمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمی. (1426 ق) فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت (ع)، قم: مؤسسة دایره‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، چاپ اول.
  • جوهری، اسماعیل. (1410 ق) الصحاح – تاج‌اللغه و صحاح‌العربیه، بیروت: دارا لعلم للملایین، چاپ اول.
  • حسینی عاملی، سید جواد. (1419 ق) مفتاح‌الکرامه فی شرح قواعدالعلامه، قم: دفتر انتشارات جامعة مدرسین حوزة علمیه، چاپ اول.
  • خامنه‌ای، سید محمد. (1386) مالکیت عمومی، تهران: انتشارات تولید کتاب، چاپ چهارم.
  • خلخالی، سید محمدمهدی. (1422 ق) حاکمیت در اسلام یا ولایت‌فقیه، ترجمة جعفر الهادی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، چاپ اول.
  • خویی، سید ابوالقاسم. (بی‌تا) مصباح‌الفقاهه، تقریر: محمدعلی توحیدی، بی‌نا، بی‌جا، چاپ اول.
  • راغب اصفهانی، حسین. (1412 ق) مفردات الفاظ القرآن، لبنان - سوریه: دارا لعلم- دارالشامیه، چاپ اول.
  • سبزواری، سیدعبدالاعلی. (1413 ق) مهذب‌الأحکام فی بیان الحلال و‌ الحرام، قم: مؤسسة المنار، چاپ چهارم.
  • شهید اول، محمد بن مکی. (1417 ق) الدروس الشرعیه فی فقه‌الامامیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، چاپ اول.
  • شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1410 ق) الروضة‌البهیه فی شرح‌اللمعة الدمشقیه، محشی سیدمحمد کلانتر، قم: کتاب‌فروشی داوری، چاپ اول.
  • شیخ طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن. (1390 ق) الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول.
  • شیخ طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن.  (1400 ق) النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتاب العربی، چاپ دوم.
  • شیخ طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن.  (1387) الجمل و العقود فی العبادات، مشهد: مؤسسة نشر دانشگاه فردوسی، چاپ اول.
  • شیخ مفید، محمد. (3141 ق) المقنعه، قم: کنگرة جهانی هزارة شیخ مفید، چاپ اول.
  • صدر، سید محمدباقر. (1417 ق) اقتصادنا، قم: دفتر انتشارات اسلامی شعبة خراسان، چاپ اول.
  • صدر، سید محمدباقر.  (1414 ق) اقتصاد ما؛ بررسی‌هایی دربارة مکتب اقتصادی اسلام، ترجمة محمدکاظم موسوی، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة، چاپ اول.
  • صدر، سید محمدباقر. (1403 ق) الفتاوی الواضحه وفقاً لمذهب اهل‌البیت علیهم‌السلام، جلد، لبنان - بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، چاپ اول.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف. (1388ق) تذکرة‌الفقهاء، دورة یک جلدی قم: مؤسسة آل‌البیت(ع)، چاپ اول.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف.(1414 ق) تذکره‌الفقهاء، دورة 17 جلدی، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع)، چاپ اول.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف. (1413 ق) قواعدالاحکام فی معرفة الحلال والحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
  • علامه طباطبایی سید محمدحسین. (1374) ترجمه تفسیر المیزان، ترجمة محمدباقر موسوی، قم: جامعة مدرسین حوزة علمیه، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم.
  • طریحی، فخرالدین. (1416 ق) مجمع‌البحرین، تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی، چاپ اول.
  • فیاضی، سید محمدرضا. (1392) بررسی فقهی مالکیت مردم بر ثروت‌های عمومی، تهران: انتشارات سمت و مرکز تحقیق و توسعة علوم انسانی و مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، چاپ اول.
  • فیومی، احمد بن محمد. (بی‌تا) المصباح‌المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: دارالرضی، چاپ اول.
  • قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
  • کنعانی، محمدطاهر. (1392) تملک اموال عمومی و مباحات؛ مباحث حقوق اقتصادی مالکیت، تهران: نشر میزان، چاپ دوم.
  • کاشف‌الغطاء، محمدحسین. (1359) تحریرالمجله، نجف: المکتبه المرتضوی، چاپ اول.
  • محقق حلی، جعفر. (1408 ق) شرایع‌الاسلام فی مسائل‌الحلال و الحرام، قم: مؤسسة اسماعیلیان، چاپ دوم.
  • محقق حلی، جعفر. (1412 ق) نکت‌النهایه - النهایه ونکتها، قم: دفتر انتشارات جامعة مدرسین حوزة علمیه، چاپ اول.
  • مشکینی، میرزاعلی. (بی‌تا) مصطلحات الفقه، قم: بی‌نا، چاپ اول.
  • مصباح یزدی، محمدتقی. (1391) نظریة حقوقی اسلام، تحقیق و نگارش: محمدمهدی کریمی‌نیا، قم: انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ پنجم.
  • مکارم شیرازی، ناصر. (1427 ق) دایرة‌المعارف فقه مقارن، محقق و مصحح: جمعی از اساتید و محققان حوزه، قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب(ع)، چاپ اول.
  • منتظری، حسینعلی. (1409 ق) مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمة صلواتی، ابوالفضل شکوری محمود، دورة 8 جلدی، قم: مؤسسة کیهان، چاپ اول.
  • نجفی، محمدحسن. (1404 ق) جواهرالکلام فی شرح شرایع‌الاسلام، بیروت: داراحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
  • نراقی، مولی احمد. (1417 ق) عوائدالایام فی بیان قواعدالاحکام و مهمات مسائل الحلال والحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
  • واسطی، سید محمد مرتضی. (1414 ق) تاج‌العروس من جواهرالقاموس، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول.
پژوهشنامه متین
دوره 22، شماره 86
فروردین 1399
صفحه 151-170

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار