اختیارات ولی فقیه در تغییر دادن مجازات حدی در حکومت اسلامی با تأکید بر نظر امام خمینی(س)

نویسندگان

1 استادیارگروه حقوق، عضو هیأت علمی جامعة المصطفی العالمیه، قم، ایران.

2 استادیار مجمع آموزش عالی علوم انسانی جامعة المصطفی العالمیه، قم، ایران.

چکیده

: حدود یکی از کامل‌ترین قوانین جزایی اسلام در جهت تحقق عدالت جزایی است. برای تحقق آن باید ضمانت اجرای قوی و مطمئن وجود داشته باشد؛ چون در غیر این صورت، جامعه و به‌تبع آن عدالت مورد تهدید قرار می‏گیرد. اصل لزوم اجرای حدود الهی از مسلمات است و یکی از اقتضائات مقام ولایت آن است که متصدى اجراى احکام جزایی اسلام ازجمله حدود و تعزیرات، در موارد حقوق الله‏ و حقوق الناس و تخلفات حکومتى باشد. در این نوشتار با رویکردی تحلیلی - توصیفی به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا ولی‌فقیه در تغییر مجازات حدی در حکومت اسلامی اختیاری دارد؟ با تدبر در معناى ولایت درمى‏یابیم که امر ولایت، درواقع همان امامت امت اسلامى است و فقط بیان احکام الهى نیست. با مداقه در ادله عقلی و نقلی و با تأکید بر روایات پیرامون اختیارات ولی‌فقیه در حکومت اسلامى در زمان غیبت اثبات‌شده که ولی‌فقیه می‌تواند بنا به مصالحی و امور اهم دیگر اجرای مجازات حدی را کاهش یا تغییر دهد.

کلیدواژه‌ها


-       آخوند خراسانى، محمدکاظم. (1415 ق) کفایة الاصول، قم: انتشارات وابسته به جامعه مدرسین، چاپ نهم.
-       ابن ‌ادریس، محمد بن احمد. (1411ق)السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: مؤسسه نشر اسلامی، چاپ دوم.
-       ابن زهره، حمزة بن علی. (1417 ق) غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم: مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ دوم
-       ابن فارس، احمد بن فارس بن زکریا. (1399 ق)معجم مقاییس اللغة، قم: دار الفکر، چاپ سوم.
-       ابن فهد حلی، احمد بن محمد. (1407 ق) المهذب البارع فی شرح مختصر النافع، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ دوم.
-       ابن منظور، محمد بن مکرم. (1408 ق) لسان العرب، بیروت: دارالتراث العربی، چاپ چهارم.
-       امام خمینی، سید روح‌الله. (1379) تحریرالوسیله، تهران:  مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ اول.
-       امام خمینی، سید روح‌الله. (1392 ق) ولایتفقیه(حکومت اسلامی )، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-       امام خمینی، سید روح‌الله. (بی تا ) المکاسب المحرمه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-       امام خمینی، سید روح‌الله. (1389) صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ پنجم.
-       امام رضا، علی بن موسی. (1411 ق) الفقه المنسوب للامام رضا علیه‏السلام والمشتهر ب (فقه الرضا)، قم: آل البیت، چاپ اول.
-       بیهقی،ابوجعفر احمد بن علی. (1302) تاج المصادر، چاپ سنگی.
-       تنکابنی، محمد. (1290 ق) قصص العلماء، قم: انتشارات علمیه اسلامیه، چاپ سوم.
-       جوادی آملی، عبدالله. (1389) ولایتفقیه، قم: اسراء، چاپ پنجم.
-       جوهری، اسماعیل بن حماد. (1418 ق) صحاح اللغه، بیروت: دارالفکر، چاپ سوم.
-       حر عاملی، محمد بن حسن. (1409 ق) وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ چهارم.
-       خوانسارى، سید احمد بن یوسف. (1405 ق) جامع المدارک فى شرح مختصر النافع، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ سوم.
 
-       خویى، سید ابوالقاسم. (1371) مبانى تکملة المنهاج، بیروت: دارالزهرا، چاپ دوم.
-       داوید، رنه. (1364) نظام‏هاى بزرگ حقوقى معاصر، تهران: ترجمه سید حسین صفایى و دیگران، مرکز نشر دانشگاهى.
-       راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1374) المفردات فی غریب القرآن، دمشق: دارالقلم.
-       رضایی، حسن. (1375) نقش مقتضیات زمـان و مـکان در حـقوق کیفری اسلامی، تهران: دانشگاه امام ‌‌صادق(ع)، پایان‌نامه‌ کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی.
-       شاکرین، حمیدرضا و علیرضا محمدی. (1383) ولایتفقیه و جمهوری اسلامی، قم: نشر معارف، چاپ اول.
-       شهید ثانی، زید الدین بن علی عاملی. (1416 ق) مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، قم: انتشارات‌ مؤسسه‌ معارف‌ اسلامی، چاپ‌ اول.
-       شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (1386) علل الشرایع، قم: کتابفروشی داوری، چاپ سوم.
-       شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (1415 ق) المقنع، قم: مؤسسه الامام الهادى، چاپ سوم.
-       شیخ طوسی، محمد بن حسن. (1400 ق) النهایه فی مجرّد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتاب العربی، چاپ دوم.
-       شیخ مفید، محمد بن‌ نعمان‌. (1410 ق)المقنعة، قم: مرکز انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین، چاپ دوم.
-       طباطبایی یزدی، محمدکاظم. (1418 ق)تکملة العروة الوثقی، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
-       علامه حلی، حسن بن یوسف. (1412 ق) منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: آستانة الرضویة المقدسة، مجمع البحوث الإسلامیة.
-       عمید زنجانی، ‌عباسعلی. (1373) فقه سیاسی، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ اول.
-       فتحى بهنسى، احمد.( 1980) مدخل الفقه الجنایى الاسلامى، بیروت: دارالشرق، چاپ اول.
-       کدیور، محسن. (1387) نظریههای دولت در فقه شیعه، تهران: نشر نی، چاپ هفتم.
-       کلینی، محمد بن یعقوب. (1407 ق) الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
-       کیدری نیشابوری، ابوالحسن محمد قطب‌الدین. (1416 ق) اصباح الشیعه بمصباح الشریعه، قم: مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ دوم.
-       لازرژ، کریستین. (1376) سیاست جنایی، ترجمه نجفی علی‌ حسین ابرندآبادی، تهران: نشر‌ یلدا، چاپ اول.
-       مؤمنی، عابدین و دیگران. (1377) چهار گفتار در مبانی فـقهی و کـلامی و ولایتفقیه، تهران: مسجد، چاپ اول.
-       محقق حلی، جعفر بن‌ حسن. (1375) شرایع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، تهران: انتشارات دانشگاه، چاپ دوم.
-       محقق حلی، جعفر بن‌ حسن. (1410 ق) المختصر النافع فی فقه الامامیة، تهران: الدراسات الإسلامیة فی مؤسسة البعثة.
-       محمدی گیلانی، محمد. (1362) قضا و قضاوت در اسـلام، قم: انتشارات المـهدی، چاپ چهارم.
-       مصباح یزدی، محمدتقی. (1389) ولایتفقیه، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ بیست و دوم.
-       معین، محمد. (1383) فرهنگ فارسی معین، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.
-       مغنیه، محمدجواد.(1421 ق) فقه الامام الصادق علیهالسلام، قم: انصاریان، چاپ دوم.
-       مکارم شیرازی، ناصر.(1378) گنجینه آرای فقهی، قضایی، قم: مرکز تحقیقات فقهی قوه قضاییه.
-       نجفی، محمدحسن.(1363) جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
-       هاشمی، سید محمود. (1375) «کاوشی درباره اختیار ولی امر در عفو کیفرها»، قم: مجله فقه اهلبیت، شماره 7، سال دوم پاییز.