تحلیلی بر تبیین‌های اجتماعی انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار جامعه شناسی دانشگاه پیام نور استان تهران،تهران، ایران.

چکیده

با توجه به اهمیت انقلاب اسلامی ایران و غیرمنتظره بودن آن، نظریه‌پردازی‌های متعددی در مورد این انقلاب انجام‌شده است. این مقاله، با توجه به تعدد این نظریات، در تلاش است تا پس از ارائه یک گونه شناسی از نظریه‌های انقلاب، شناسایی متغیرهای اجتماعی و تبیین‌های اجتماعی انقلاب به معرفی و بررسی تبیین‌های اجتماعی انقلاب اسلامی ایران بپردازد. با عنایت به اهداف فوق، این سطور، در پاسخ به سؤالات زیر، ساختاریافته است: 1. تبیین اجتماعی چیست؟ 2 . تبیین‌های اجتماعی انقلاب و انقلاب اسلامی ایران کدامند؟ روش تحقیق مقاله حاضر، روش اسنادی، کتابخانه‌ای و تاریخی است. بر اساس یافته‌های این مقاله، تبیین اجتماعی تبیینی است که اساس آن را بر متغیرهای اجتماعی باشد. در مورد انقلاب اسلامی ایران، تبیین‌های افرادی چون: جان فوران، یرواند آبراهامیان، تدا اسکاچ پل، فریده فرهی، احمد اشرف، همایون کاتوزیان، ابوالفضل دلاوری و احمد گل محمدی، به‌عنوان تبیین‌های اجتماعی انقلاب اسلامی ایران معرفی‌شده‌اند. اهم متغیرهای اجتماعی‌ای که تبیین‌های اجتماعی انقلاب اسلامی ایران برای تبیین انقلاب به ما معرفی می کند، عبارتند از: نقش طبقات و اقشار مختلف در انقلاب؛ ائتلاف طبقاتی؛ ظهور اقشار و طبقات جدید بالأخص قشر متوسط و تحصیل‌کرده؛ وضعیت اقشار و طبقات سنتی؛ ساخت جامعه (توده‌ای - مدنی و سنتی - مدرن - درحال گذار)؛ هویت اجتماعی؛ رشد جمعیت، تغییر ترکیب جمعیت و پایگاه اجتماعی دولت و مخالفین.

کلیدواژه‌ها


-         آبراهامیان، یرواند. (1378) ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
-         آرون، ریمون. (1377) مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعهشناسی، ترجمه باقر پرهام، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-         اسکاچ پل، تدا. (1376) دولتها و انقلابهای اجتماعی، ترجمه مجید رویین‌تن، تهران: سروش.
-         بشیریه، حسین. (1372) انقلاب و بسیج سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-         دلاوری، ابوالفضل. (1375) «طرحی برای مطالعه زمینه‌ها و علل اجتماعی وقوع انقلاب اسلامی»، راهبرد، شماره 9، صص: 46-27.
-         ریتزر، جورج. (1377) نظریه جامعهشناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
-         فوران، جان. (1382) نظریهپردازی انقلابها، ترجمه فرهنگ ارشاد، تهران: نشر نی.
-         فوران، جان. (1378) مقاومت شکننده (تاریخ تحولات اجتماعی ایران...)، ترجمه احمد تدین، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
-         کاتوزیان، همایون. (1380) بهسوی نظریه عمومی انقلابهای ایرانی، ترجمه علیرضا طیب، تضاد دولت ملت (نظریه تاریخ و سیاست در ایران)، تهران: نشر نی.
-         کوزر، لوییس. (1376) زندگی و اندیشه بزرگان جامعهشناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
-         کوهن، آلوین استانفورد. (1369) تئوریهای انقلاب، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر قومس.
-         گل محمدی، احمد. (1375) «زمینه‌های بسیج مردمی در انقلاب اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد، شماره 9، صص: 106-89.
-         مشیر زاده، حمیرا (1375) «نگاهی به رهیافت‌های مختلف در مطالعه انقلاب اسلامی ایران»، راهبرد، شماره 9، صص: 47-27.
-         مور، برینگتن. (1369) ریشههای اجتماعی دیکتاتوری و دموکراسی، ترجمه حسین بشیریه، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-         هانتینگتون، ساموئل. (1375) سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر علم.
 
 
- Ashraf, Ahmad .(1997) Bazzar-Mosque Alliaance: the Social Basis of Revoluts and Revolution, Politics, Cultureandsociety, Vol.1, no4pp: 538-567.
- Farahi, Farideh. (1998) State Disintegration and Urban-Based Revolutionary Crisis: A Comparative Analysis of Iran and Nigaragua, Comparative Political Studies, Vol 2pp: 56-231.
- Skocpol, Theda .(1982) Reinter State and Shia Islam in The Iranian Revolution, Theory and Society Vol11pp: 256-283