انتقال مالکیت در قرارداد مشارکت در تولید و قاعده نفی سبیل با تکیه بر آرای امام خمینی (س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق بین الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

3 دانشجوی دکتری فقه و حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

چکیده

امروزه نفت از مهم‌ترین منابع اقتصادی شناخته می‌شود و بهره‌برداری از منابع نفتی نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی و تعامل با شرکت‌های نفتی بین‌المللی از طریق انعقاد قراردادهای مناسب است. قرارداد مشارکت در تولید ازجمله قراردادهایی است که فی‌مابین یک شرکت نفتی دولت میزبان و یک شرکت نفتی خارجی به‌عنوان سرمایه‌گذار منعقد می‌شود. به‌موجب این قرارداد پیمانکار در محدوده‌ای معین و مطابق با شرایط قرارداد به اکتشاف و استخراج نفت می‌پردازد و در مقابل، منافع تولید نفت بین دو شرکت تقسیم می‌شود. علی‌رغم اینکه قراردادهای مشارکت در تولید به‌عنوان یک الگوی مناسب قراردادی در برخی از کشورها مورداستفاده قرار می‌گیرد، در ایران بعضاً شبهاتی در رابطه با این قراردادها مطرح می‌شود که قابلیت اعمال آن‌ها را موردتردید قرار می‌دهد. یکی از شبهات مطروحه که کاربرد این قراردادها را مردد می‌نماید بحث انتقال مالکیت در این نوع قراردادها و تعارض آن با قاعده نفی سبیل به‌عنوان یک قاعده مهم فقهی است. در این رابطه بررسی نظرات و تحلیل‌های مختلف، نگارندگان را با این رهیافت همراه می‌سازد که قرارداد مشارکت در تولید با قاعده نفی سبیل در مفهوم نفی تسلط بیگانگان بر انفال در تعارض نبوده و مالکیت عمومی بر ذخایر نفتی را منتفی نمی‌سازد.

کلیدواژه‌ها


- ابراهیمی، سید نصرالله و محمد شیریجیان. (1393) «قراردادهای بالادستی نفت و گاز نظام جمهوری اسلامی ایران و تبیین دلالت‌های قانونی و الزامات قراردادهای جدید»، فصلنامه اقتصاد انرژی ایران، سال سوم، شماره 10.
- ابراهیمی، سید نصرالله و روح اله کهن هوش نژاد. (1395) «چالش‌های قانونی استفاده از قراردادهای مشارکت در تولید در صنعت نفت و گاز ایران»، فصلنامه راهبرد، سال بیست و پنجم، شماره 79.
-اردبیلی، احمد بن محمد. (بی‌تا) زبدة البیان فی احکام القرآن، تهران: المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ اول، یک‌جلدی.
-امام خمینی، سید روح الله. (1421 ق) کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
--امام خمینی، سید روح الله. (الف 1385) صحیفه امام (دوره 22 جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم.
- -امام خمینی، سید روح الله. (ب 1385) ترجمه تحریر الوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
--امام خمینی، سید روح الله. (1378) توضیح المسائل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
--امام خمینی، سید روح الله. (1392) استفتائات، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-امانی، مسعود و مصطفی شفیع‌زاده خولنجانی. (1391) «تطابق ساختار قراردادهای «مشارکت در تولید» با الزامات حاکمیت و مالکیت ملی بر مخازن نفتی»، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال نوزدهم، شماره هفتادودو.
-ایران پور، فرهاد. (1387) «انواع قراردادهای نفتی: تحول قراردادهای نفتی از قراردادهای معاوضی به‌سوی قراردادهای مشارکتی»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 38، شماره 2، صص 38-25.
-بهمئی، محمدعلی و محمد آرین. (بهار و تابستان 1397) «مالکیت عمومی بر منابع نفتی و تأثیر آن بر انتخاب الگوی قراردادی در حوزۀ بالادستی صنعت نفت و گاز»، مطالعات حقوق انرژی، دوره 4، شماره 1، صص 36-1.
- تقی زاده انصاری، مصطفی. (1390) نظام حقوقی قرارداد مشارکت در تولید در صنعت نفت و گاز، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال.
-جلائیان نیا، علی‌اکبر، قاسم جعفری و علیرضا پور بافرانی. (1394) «حمایت از تولیدات ملی و قاعده نفی سبیل»، پژوهشهای اجتماعی اسلامی، سال بیست و یکم، شماره دوم، (پیاپی 105).
-حمید زاده، محمدحسین. (1391) تحلیل حقوقی ساختار قراردادهای مشارکت در تولید در پروژههای نفتی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
- راسخی لنگرودی، احمد. (1384) موج نفت: تاریخ نفت ایران از امتیاز تا قرارداد، تهران: اطلاعات، چاپ اول.
- شیروی، عبدالحسین. (1395) حقوق نفت و گاز، تهران: نشر میزان، چاپ سوم.
- عمید زنجانی، عباسعلی. (1421 ق) فقه سیاسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
-گودرزی، زهرا و محمود باقری. (1394) «تحلیل قوانین جدید در حوزه نفت و گاز و بررسی ظرفیت قانونی موجود در پذیرش تحولات قراردادی»، مطالعات حقوق انرژی، دوره 1، شماره 2.
- مرادی، عبدالرحیم و مسعود رضا رنجبر. (1395) «مالکیت منابع نفت و گاز درجا و بهره‌برداری از آن در فقه اسلام»، فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، سال سیزدهم، شماره چهل‌وشش.
- مراغی، سیدمیرعبدالفتاح بن علی حسینی. (1417 ق) العناوین الفقهیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ نخست، دوجلدی.
- مصطفوی، سید محمدکاظم. (1421 ق) مأئة قاعدة فقهیة، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- منتظر، مهدی و سید نصرالله ابراهیمی. (1392) «جایگاه قراردادهای بیع متقابل در پروژه‌های بالادستی نفت و گاز ایران و مقایسه آن با قراردادهای مشارکت در تولید»، مجله حقوقی بینالمللی، شماره 49.
- منظور، داوود، مسعود امانی و روح اله کهن هوش نژاد. (1394) «بررسی جایگاه حقوقی قراردادهای مشارکت در تولید در قوانین کشور»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، سال چهارم، شماره 15.
- موحد، محمدعلی. (1357) نفت و مسائل حقوقی آن، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
- موسوی بجنوردی، سید حسن بن آقابزرگ. (1419 ق) القواعد فقهیه، با تصحیح مهدی مهریزی و محمدحسن درایتی، قم: انتشارات الهادی.
- موسوی بجنوردی، سید محمد. (1401 ق) قواعد فقهیه، تهران، انتشارات عروج، چاپ سوم.
- میر داداشی، سید مهدی. (1383) حدود ارتباط با کافران، قم: انتشارات مرکز پژوهش‌های صداوسیما.
-Adebola Ogunleye,T. (2015) «A Legal Analysis of Production Sharing Contract Arrangements in the Nigerian Petroleum Industry», Journal of Energy Technologies and Policy, Vol.5, No.8.
-Tavern, Bernard. (1996) Upstream oil & Gas Agreement, Production Sharing Contracts, Sweet & Maxwell.
- Tavern, Bernard. (1999) Petroleum, Industry and Govrnment, Klawer Law.