تقویت ارکان نظام مردم‌سالاری دینی با تکیه بر نظریه خطابات قانونی امام خمینی (س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران،(

2 دانش‌آموخته سطح 3 حوزه علمیه قم و دانشجوی دکترای رشته فقه و مبانی حقوق دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

در این مقاله به یکی از نظریات بدیع و نوآورانه امام خمینی در مستوای حکم شناسی که ازنظرها دورمانده پرداخته‌شده است. نظریه‌ای که این ظرفیت را دارد تا با توجه به آن اغلب مباحث اصولی و فقهی، دستخوش تغییرات و پویایی قرار گیرد.
بر اساس این نظریه تمامی افراد و آحاد جامعه سیاسی به‌عنوان یک شخصیت مستقل حقوقی و بدون توجه به خصوصیات فردی، ویژگی‌ها و حالات و عوارض شخصی مکلفین، متعلق خطابات و تکالیف سیاسی و اجتماعی شارع قرار می‌گیرند. این عدم انحلال اوامر و نواهی شرعی به افراد جامعه بر اساس بنیادهای عقلی، برهانی و عقلایی استوار گردیده است.
از آثار، نتایج و کاربردهای این دیدگاه آن است که می‌توان از این نظریه در راستای استحکام‌بخشی به ارکان نظام مردم‌سالاری دینی که به‌عنوان الگوی حکومتی مدنظر امام برای اداره جامعه است بهره برد. این تناسب، اعتدال و هم‌افزایی نظریه علمی امام خمینی و هماهنگی آن با الگوی عملی ایشان در جهت اداره جامعه نشانگر میزان نقش و تأثیر واقعی (و نه صوری) مردم در تضمین بقا و موفقیت حکومت اسلامی و تبلور و شکوفایی آن در تقابل با دیگر نظام‌های سیاسی در دنیا خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


ارسطو.(2008) السیاسه، ترجمه احمد لطفی، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
- اصغری محمدجواد. (1386) کرامت اهل کتاب در نظام حقوقی اسلام، تهران: انتشارات عروج.
- اعرافی، علیرضا. (1394) نظریه ترتب و خطابات قانونی، قم: نشر اشراق و عرفان.
- امام خمینی، سید روح‌الله. (1385) صحیفه امام (دوره 22 جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم.
-  امام خمینی، سید روح‌الله. (1415 ق) انوار الهدایه فی التعلیقه علی الکفایه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی،2 جلدی.
- بیانات مقام معظم رهبری، وبگاه رسمی.khamenei.ir
- جوادی آملی، عبدالله. (1395) ولایت‌فقیه ولایت فقاهت و عدالت، قم: نشر اسراء.
- حسنی، ابوالحسن. (1388) «تعلق خطابات شرعی سیاسی به مکلف سیاسی بر اساس نظریۀ خطابات قانونیه امام خمینی»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال 6، شماره 19، صص 62-43.
- حسینی، شیرازی، سید محمد. (1361) الفقه السیاسه، قم: دارالایمان.
- خمینی، مصطفی. (1378) تحریرات فی الاصول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 8 جلدی.
- ربانی گلپایگانی، علی. (1382) آزادی و دموکراسی از دیدگاه اسلام و لیبرالیسم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی مذاهب اسلامی، چاپ اول.
- رشاد، علی‌اکبر. (1380) «دین و دموکراسی»، کتاب نقد، شماره 20.
- سبحانی، جعفر. (1423 ق) تهذیب الاصول (تقریرات ابحاث امام خمینی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی،3 جلدی.
- سید رضی، محمد بن حسین. (1391) نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم: امیرالمؤمنین.
- صدر، سید محمدباقر. (1379) الاسلام یقود الحیاة، قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه.
- طباطبایی، سید محمدحسین. (1392 ق) المیزان فی تفسیر القرآن. قم: اسماعیلیان.
- عاشوری، داریوش. (1385) فرهنگ سیاسی، تهران: انتشارات مروارید، چاپ دوازدهم.
- عالم، عبدالرحمن. (1386) بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی، چاپ هفتم.
- عزیزی، مصطفی و محمدتقی یعقوبی. (1395) بررسی نقش مردم در نظام مردم‌سالاری دینی، تهران: انتشارات مجد، چاپ اول.
- عمید زنجانی عباسعلی. (1366) فقه سیاسی، تهران: امیرکبیر.
- کاظمی خراسانی، محمد علی. (1376) فوائد الاصول(تقریرات درس خارج اصول فقه محمد حسین غروی نائینی)، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،4 جلدی.
- کوفی، فرات ابن ابراهیم. (1410 ق) تفسیر فرات، تحقیق محمد الکاظم، تهران: انتشارات وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی.
- گرجی، ابوالقاسم. (1375) تاریخ فقه و فقها، تهران: سمت.
- مرتضوی لنگرودی، سید محمدحسن. (1376) جواهر الاصول (تقریرات اصول امام خمینی)، 4 جلدی.
- مشکات، عبدالرسول با همکاری جمعی از نویسندگان. (1396) فرهنگ واژه‌ها: درآمدی بر مکاتب و اندیشه‌های معاصر، تهران: سمت.
- مصاحبه‌های خطابات قانونی (1395) نرم‌افزار کامپیوتری مؤسسه تحقیقاتی نور.
- مطهری مرتضی. (1385) جامعه و تاریخ، تهران: انتشارات صدرا.
- منتظری، حسینعلی. (1415 ق) دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیه، قم: المرکز العالمی لدراسات الاسلامیه، 4 جلدی.
- ناظم الاسلام کرمانی، محمد. (1376) تاریخ بیداری ایرانیان، به اهتمام علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، تهران: پیکان، چاپ پنجم.
- هلد، دیوید. (1369) مدل‌های دموکراسی، با ترجمه عباس مخبر، تهران: روشنفکران و مطالعه زنان.