ماهیت شناسی قرارداد در فقه امامیه و حقوق ایران با رویکردی به دیدگاه امام خمینی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

2 دانشیار، گروه حقوق، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین، ایران

چکیده

ارائۀ معیاری مناسب برای شناخت ماهیت قرارداد موجب کاربرد سودمند این ابزار اعتباری برای اداره روابط حقوقی جامعه خواهد بود؛ زیرا عدم وجود معیار مناسب موجب اختلاف‌نظر در تعیین مصادیق قرارداد شده و نتیجه­ای جز افزایش هزینه اداره روابط اجتماعی و عدم قطعیت و عدم پیش­بینی پذیری نخواهد داشت. بر همین اساس باید پرسش اصلی پژوهش را این‌گونه مطرح نمود که ماهیت قرارداد چیست؟ برای پاسخ به این پرسش با روش توصیفی - تحلیلی به کاربرد معیار شناخت ماهیت موجودات طبیعی و نفس الامری در ماهیت شناسی قرارداد به‌عنوان مصداق بارز موجود اعتباری و فرضی اقدام شده است. پاسخ به‌دست‌آمده به‌عنوان دستاورد این پژوهش دلالت بر این دارد که ماهیت قرارداد مترداف با چیستی آن است که این چیستی نیز مترادف با مقتضای ذات غایی قرارداد است همان هدفی که قرارداد برای تأمین آن در روابط اجتماعی به وجود آمده است و بدون این هدف وجود قرارداد بیهوده خواهد بود. در میان حقوقدانان دکتر محمدجعفر جعفری لنگرودی و در میان فقها امام خمینی را باید به‌عنوان نظریه‌پردازان برجسته در این زمینه قلمداد نمود که مقتضای ذات غایی قرارداد را به‌عنوان ماهیت آن موردبحث قرار داده‌اند. این نظریه در برابر نظریه اثر مستقیم قرارداد به‌عنوان مقتضای ذات آن، قرارگرفته که در فقه امامیه مطرح‌شده و در بند یک مادۀ 233 قانون مدنی پذیرفته‌شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • امام خمینی، سید روح‌الله. (1421 ق) کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ اول.
  • امامی، سید حسن. (1393) حقوق مدنی، تهران: انتشارات اسلامیه، چاپ سی و پنجم.
  • انصاری، مرتضى. (1415 ق) المکاسب، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول.
  • جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1396) فلسفه اعلی در علم حقوق، تهران: انتشارات گنج دانش، چاپ اول.
  • جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1380) فلسفه حقوق مدنی، تهران: انتشارات گنج دانش، چاپ اول.
  • جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1384) مسائل منطق حقوق و منطق موازنه، تهران: انتشارات گنج دانش، چاپ اول.
  • حسین زاده، محمد. (1386) «عقل از منظر معرفت‌شناسی»، معرفت فلسفی، سال چهارم، شماره 4، صص 60-11.
  • حسینی مراغى، سید میرعبدالفتاح. (1417 ق) العناوین الفقهیه، قم: انتشارات اسلامى، چاپ اول.
  • خویی، سید ابوالقاسم. (1413 ق) مصباح الفقاهه، قم: داوری، چاپ اول.
  • شهید اول، محمد بن مکی عاملی. (1417 ق) الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، قم: اسلامی، چاپ اول.
  • شهید ثانی، زین‌الدین بن على عاملى. (1410 ق) الروضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه، چاپ اول.
  • شهید ثانی، زین‌الدین بن على عاملى. (1413 ق) مسالک الافهام الى تنقیح شرائع الاسلام، قم مؤسسة المعارف الاسلامیه، چاپ اول.
  • شهیدی، مهدی. (1385) تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران: انتشارات مجد، چاپ پنجم.
  • شهیدی، مهدی. (1386) شروط ضمن عقد، تهران: انتشارات مجد، چاپ اول.
  • طباطبایی، سید محمدحسین. (1393) اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: حکمت صدرا، چاپ هفتم.

 

  • علامه حلى، حسن بن یوسف. (1420 ق) تحریر الاحکام الشرعیه على مذهب الامامیه، قم: مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، چاپ اول.
  • علامه حلى، حسن بن یوسف. (1414 ق) الجوهر النضید فی شرح منطق التجرید، قم: بیدار، چاپ اول.
  • علامه حلى، حسن بن یوسف. (1419 ق) نهایة الاحکام فی معرفة الاحکام، قم: آل البیت علیهم‌السلام، چاپ اول.
  • غروی اصفهانی، محمدحسین. (1413 ق) نهایة الدرایة فی شرح الکفایه، قم: سیّد الشهداء، چاپ اول.
  • کاتوزیان، ناصر. (1383) قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ چهارم.
  • مطهری، مرتضی. (1389) مجموعه آثار، تهران: حکمت صدرا، چاپ چهارم.
  • معروف حسنى، هاشم. (1386 ق) نظریة العقد فی الفقه الجعفری، بیروت: منشورات مکتبه هاشم، چاپ اول.
  • ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1382) شواهد الربوبیه، تهران: بنیاد حکمت صدرا، چاپ اول.
  • موسوی بجنوردی، سید محمد. (1399) استصحاب: شرح کفایة الاصول، تهران: مجد، چاپ اول.
  • میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن. (1413 ق) جامع الشتات فی اجوبة السؤالات، تهران: کیهان، چاپ اول.
  • نجفى، محمدحسن. (1404 ق) جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
  • نجفى، حسن بن جعفر بن خضر. (1422 ق) انوار الفقاهه-کتاب البیع، نجف اشرف: مؤسسه کاشف الغطاء، چاپ اول.
  • Ansari Dezfuli. M. (1994) Businesses, Qom: World Congress in honor of Sheikh Azam Ansari (In Arabic).
  • Gharavi Esfahani. M. (1993). The end of knowledge in the explanation of sufficiency, Qom: Sayyid al-Shuhada Publication (In Arabic).
  • A. (1993) Comprehensive statistics in the answers to questions, Tehran: Kayhan Publication (In Arabic).
  • H. (1993) Regular logic, Qom: Bidar Publication (In Arabic).
  • H. (1998) The end of the rulings in the knowledge of the rulings, Qom: Al-Bayt (peace be upon them) Publication (In Arabic).
  • H. (1999) Writing the Shari'a rulings on the religion of the Imamieh, Qom: Imam Sadiq Institute (In Arabic).
  • Hosseini Maraghi. A. (1996) The titles of jurisprudence. Qom: Islamic Publication (In Arabic).
  • M. (2007) "Reason from the perspective of epistemology".philosophical knowledge. Vol 4. No. 4. PP 11-60 (In Persian).
  • Imam Khomeini. R. (2000) Book of sale, Tehran: Institute for Organizing and Publishing the Works of Imam Khomeini (In Arabic).
  • Hassan. (2014) Civil Law, Tehran: Islamic Publications (In Persian).
  • Jafari Langroudi. M. (2001) Philosophy of Civil Law, Tehran: Ganj-e-Danesh Publications, First Edition (In Persian).
  • Jafari Langroudi. M. (2005) Issues of Law Logic and Balance Logic, Tehran: Ganj-e-Danesh Publications (In Persian).
  • Jafari Langroudi. M. (2018) Higher Philosophy in Law, Tehran: Ganj-e-Danesh Publications (In Persian).
  • N. (2004) General Rules of Contract, Tehran: Enteshar Co Publication (In Persian).
  • A.(1993) The light of jurisprudence, Qom: Davari Publication (In Arabic).
  • Maroof Hassani. H. (1966) Theory of contract in Al-Jaafari jurisprudence, Beirut: Publications of Hashem School (In Arabic).
  • M (2010) Collection of phenomena, Tehran: Hekmat Sadra Publication (in Persian).
  • Mousavi Bojnord. M. (2015). No breach of certainty: the explanation of essential sufficiency. Tehran: Majd Publication (In Persian).
  • Mulla Sadra, Muhammad ibn Ibrahim. (2003) Evidence of Godhead, Tehran: Sadra Philosophy Foundation (In Arabic).
  • H. (2001) The lights of of jurisprudence: Book of sale, Najaf: cover detector founder Publication(In Arabic).
  • M. (1984) The gems of speech in Explanation of the Laws of Islam, Beirut: House of Revival of Arab Heritage Publication (In Arabic).
  • Shahid Thani, Zayn al-Din bin Ali Ameli.(1990) Beautiful gardens of explanation of bright lights of Damascus, Qom: Islamic Enlightenment Institute (In Arabic).
  • Shahid Thani, Zayn al-Din bin Ali Ameli (1990) Ways to better understand the rules of Islam, Qom: Islamic Enlightenment Institute (In Arabic).
  • M. (2006) Formation of Contracts and Obligations. Tehran: Majd Publications (In Persian).
  • M (2014) Principles of Philosophy and Method of Realism,Tehran: Hekmat Sadra Publication (In Persian)
  • The first martyr, Muhammad ibn Maki Ameli. (1996) Sharia lessons in the jurisprudence of the Imamieh, Qom: Islamic Publication (In Arabic).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار