امام خمینی (س) و حدیث مرسل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی، تهران، ایران.

2 استاد گروه فقه و حقوق پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

احادیث وارده از معصومین علیهم‌السلام که شیعه ایشان را قرآن ناطق می‌داند، یکی از منابع هدایت محسوب می‌شود. نسیان و خطا در نقل گفتار و کردار و تقریر معصومین، جعل، افترا، دسیسه، دروغ‌پردازی‌ها و نسبت‌های بی‌اساس به ایشان در اثر دنیاطلبی و سایر عوامل سیاسی و محیطی عصر معصوم و پس‌ازآن، وجود اصول علمی و معیارهایی محکم برای تشخیص احادیث حقیقی و غیرحقیقی از یکدیگر را ضروری نموده است. مرسلات که به دلیل ناتمام بودن سند، به اصل اولی قابل استناد نیستند، گاهی به ملاکی همچون ارسال از سوی شخصی معتبر، توسط برخی فقها و حدیث‌دانان قابل‌اطمینان و استناد دانسته شده‌اند. این تحقیق با هدف تبیین دیدگاه امام خمینی به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی رخداد ارسال در سند احادیث و دیدگاه‌های موجود در خصوص اعتبار آن و درنهایت رأی امام خمینی می‌پردازد. امام خمینی در اختلاف اعتبار این نوع احادیث، قائل به‌نوعی تفصیل شده و با عدم انقیاد به ردّ یا پذیرش کامل آن‌ها، برای صحت انتساب شرایط ویژه‌ای لحاظ نموده و صرفاً در صورت انتساب قاطعانه به معصوم آن را قابل‌اعتماد می‌داند.
 
 

کلیدواژه‌ها


- آخوند خراسانی، محمدکاظم. (1422 ق) اللمعات النیرة فی شرح تکملة التبصرة، قم: المرصاد، چاپ اول، 1 جلدی.
ـ    آقابزرگ طهرانی، محمد محسن. (بی‌تا) الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت: دار الأضواء.
-   اردبیلی، احمد بن محمد. (1403 ق) مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 14 جلدی.
ـ    امام خمینی، سید روح‌الله. (1415 ق) المکاسب المحرمة، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 2 جلدی
ـ    امام خمینی، سید روح‌الله.  (1427 ق) الاستصحاب، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم.
ـ    امام خمینی، سید روح‌الله.  (1420 ق) الخلل فی الصلاة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
ـ    امام خمینی، سید روح‌الله.  (الف 1421 ق) کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 5 جلدی.
ـ    امام خمینی، سید روح‌الله.  (ب 1421 ق) کتاب الطهارة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 4 جلدی.
ـ    بحرانی، یوسف بن احمد. (1405 ق) الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 25 جلدی.
ـ    بهبهانی، محمدباقر بن محمد اکمل. (1424 ق) مصابیح الظلام فی شرح مفاتیح شرائعالاسلام، قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی، چاپ اول، 11 جلدی.
ـ    حلبی، ابوالفرج علی بن ابراهیم. (1400 ق) السیرةالحلبیة، بیروت: دار المعرفة.
ـ    خویی، سید ابوالقاسم. (1418 ق) موسوعة الإمام الخوئی، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی (ره)، چاپ اول، 33 جلدی.
ـ    امام خمینی، سید روح‌الله.  (بی‌تا) معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، بی‌جا: بی‌نا، 24 جلدی.
ـ    سبحانی، جعفر. (1418 ق) اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ چهارم.
ـ    سبحانی، جعفر.  (بی‌تا) کلیات فی علم الرجال، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
ـ    سند، محمد. (1429 ق) بحوث فی مبانی علم الرجال، قم: کتابخانه فدک، چاپ دوم.
ـ    شهید ثانی، زین‌الدین بن علی عاملی. (1379 ق) الدرایه (فی علم مصطلح الحدیث)، نجف: مطبعة النعمان.
ـ    شهید ثانی، زین‌الدین بن علی عاملی (1402 ق) روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان (ط - الحدیثة)، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 2 جلدی.
ـ    شهید ثانی، زین‌الدین بن علی عاملی (1413 ق) مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، 15 جلدی.
ـ    شیخ صدوق، محمد بن على بن بابویه. (1362) الخصال، قم: جامعه مدرسین، چاپ اول، 2 جلدی.
ـ    شیخ صدوق، محمد بن على بن بابویه.  (1413 ق) من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، 4 جلدی.
ـ    شیخ طوسی، محمد بن حسن. (1407 ق) تهذیب الأحکام فی شرح المقنعه، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم،10 جلدی.
ـ    صدر، سید حسن. (بی‌تا) نهایة الدرایة، قم: نشر المشعر.
ـ    طبرسی، احمد بن علی. (1403 ق) الإحتجاج علی أهل اللجاج، مشهد: نشر مرتضی، چاپ اول، 2 جلدی.
ـ    علامه حلی، حسن بن یوسف. (1404 ق) مبادئ الوصول، بی‌جا: چاپخانه علمیّه، 1 جلد.
ـ    عیاشی، محمد بن مسعود. (بی‌تا) تفسیر العیاشی، تهران: المکتبة العلمیة الإسلامیة.
ـ    فضلی، عبد الهادی. (1421 ق) أصول الحدیث، بیروت: مؤسسة أم القری للتحقیق والنشر، چاپ سوم.
ـ    فیض کاشانی، محمد محسن (1406) الوافی، اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام، چاپ اول، 26 جلد.
ـ    کشی، محمد بن عمر. (1363 ش) رجال الکشی - اختیار معرفة الرجال (مع تعلیقات میرداماد الأسترآبادی)، قم: مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، چاپ اول، 2 جلدی.
ـ    کلینی، محمد بن یعقوب. (1407 ق) الکافی (ط - الإسلامیة)، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ: چهارم، 8 جلد.
ـ    مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (1403 ق) بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم،111 جلدی.
ـ    ‏محقق حلی، ابوالقاسم جعفر بن حسن. (1403 ق) معارج الأصول، بیروت: مؤسسه آل‌البیت (ع)، 1 جلدی.
ـ    مزی، جمال‌الدین أبی الحجاج یوسف. (1413 ق) تهذیب الکمال، بیروت: مؤسسة الرسالة، چاپ چهارم.
ـ    موسوی بجنوردی، سید حسن بن آقابزرگ. (1419 ق) القواعد الفقهیة، قم: نشر الهادی، چاپ اول، 7 جلدی.
ـ    موسوی عاملی، محمد بن علی. (الف 1411 ق) مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، بیروت: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، چاپ اول، 8 جلدی.
ـ    موسوی عاملی، محمد بن علی.  (ب 1411 ق) نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 2 جلدی.
ـ    میرداماد، محمدباقر بن محمد. (1405 ق) الرواشح السماویة فی شرح احادیث الامامیة، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
ـ    میرزای قمی، محمدحسن بن نظر علی. (1378 ق) قوانین الأصول، قم: کتاب‌فروشی علمیه اسلامیه، 1 جلدی.
ـ    نجفی، محمدحسن. (1404 ق) جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 43 جلدی.
ـ    نراقی، احمد بن محمدمهدی. (1415 ق) مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، چاپ اول، 19 جلد.
ـ    نراقی، محمدمهدی بن ابی ذر. (بی‌تا) لوامع الأحکام فی فقه شریعة الإسلام، قم: بی‌نا، چاپ اول، 1 جلد.
ـ  نوری، میرزا حسین. (1417 ق) خاتمة المستدرک، قم: مؤسسة آل البیت علیه‌السلام، چاپ اول، 9 جلدی.