پژوهشی پیرامون ولایت وصی در امر نکاح صغیر و صغیره با رویکردی بر آرای امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد تمام گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات شهید مطهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات شهید مطهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

3 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات شهید مطهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

مسئلة ولایت بر صغیر و صغیره، یکی از مسائل بسیار مهم در مبحث وصایت است. چنانچه پدر و جد پدری صغیر یا صغیره در قید حیات باشند، اختیار امور آن‌ها به دست پدر و یا جد پدری است و ولایت آن‌ها شرعی و قهری و از ناحیة خداوند است.
اگر موت پدر یا جد پدری نزدیک باشد، آن‌ها می‌توانند به کسی تحت عنوان وصی، وصیت نمایند تا امور صغیر و صغیره را بعد آن‌ها بر عهده بگیرد، اموری که ممکن است در ارتباط با صغیر یا صغیره مورد وصیت واقع شود، بحث مراقبت و تربیت او، اداره اموال، ازدواج و طلاق اوست.
در این مقاله، نگارندگان با روش توصیفی-تحلیلی و مراجعه به منابع کتابخانه ای-اسنادی به بررسی ولایت داشتن وصی در امر نکاح صغیر و صغیره با رویکردی بر آرای امام خمینی و مشهور فقها پرداخته‌اند و پس از ذکر و بررسی ادلة قائلان به ولایت و عدم ولایت وی، برخلاف نظر امام خمینی که قائل به عدم ولایت وصی در تزویج صغار است، ولایت وصی در تزویج صغار را در صورت تصریح موصی ‌به اثبات رسانده‌اند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


امام خمینی،سید روح‌الله. (1379) تحریر الوسیلة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
ابن فارس، احمد. (1404 ق) معجم مقائیس اللغة، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
اصفهانی، محمدحسین. (1418 ق) حاشیة کتاب المکاسب، قم: انوار الهدی.
انصاری، مرتضی بن محمدامین. (1415 ق) کتابالنکاح، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
بحرالعلوم، محمد بن محمدتقی. (1403 ق)، بلغة الفقیه، تهران: منشورات مکتبة الصادق.
بحرانی، یوسف بن احمد. (1405 ق) الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
تهرانی، محمدحسین. (1418 ق) ولایة الفقیه فی حکومة الاسلامیة، بیروت: دارالحجة البیضاء.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1365) ارث و وصیت، تهران: انتشارات دارالفکر.
جوهری، اسماعیل بن حماد. (1410 ق) الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دار العلم للملایین.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1409 ق) وسائل الشیعة، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
 حسن پور، داود. (پاییز1400) «بررسی فقهی ولایت مادر و جد مادری بر صغیر در امر ازدواج از دیدگاه امامیه»، فصلنامه پژوهش های حقوقی قانون یار، سال پنجم، شماره 19، صص465-454.
حلی، یحیی بن سعید. (1405ق) الجامع للشرائع، قم: موسسة سید الشهداءالعلمیة.
خویی، ابوالقاسم. (1418 ق) موسوعة الامام خویی، قم: موسسة احیاء آثار الامام خوئی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412 ق) مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالعلم.
روحانی، محمدصادق. (1412 ق) فقه الصادق (ع)، قم: دارالکتاب-مدرسه امام صادق (ع).
 زرگوش نسب، عبدالجبار و محدثه آبیار. (بهار و تابستان 1398) «ولایت حاکم بر تزویج و طلاق صغیر از نظر امامیه و اهل سنت»، نشریه فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال پنجاه و دوم، شماره 1، صص105-83.
- زنجانی، موسی. (1419 ق) کتاب نکاح، قم: مؤسسه پژوهشی رای‌پرداز.
سبزواری، عبدالاعلی. (1413 ق) مهذب الاحکام، قم، مؤسسه المنار.
شهید اول، محمد بن مکی. (1417 ق) الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
شهید اول، محمد بن مکی. (1410 ق) اللمعة الدمشقیة فی فقه الامامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به حوزه علمیه قم.
شهید اول، محمد بن مکی. (1414 ق) غایة المراد فی شرح نکت الاسلام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1410 ق) الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: کتابفروشی داوری.
شهید اول، محمد بن مکی. (1413 ق) مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
شیخ صدوق، محمد بن علی بن‌بابویه. (1413 ق) من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
 شیخ طوسی، محمد بن حسن. (1407 ق) الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
شیخ طوسی، محمد بن حسن.  (1387 ق) المبسوط فی فقه الامامیه، تهران: المکتبه المرتضویه الاحیاء آلاثار الجعفریه.
طباطبایی، علی بن محمدعلی. (1418 ق) ریاض المسائل، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
طباطبایی، محسن. (1416 ق) مستمسک عروة الوثقی، قم: مؤسسه دار التفسیر.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1410ق) ارشادالاذهان الی احکام الایمان، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1420 ق) تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیة، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
علامه حلی، حسن بن یوسف.  (1414 ق) تذکرة الفقها، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
علامه حلی، حسن بن یوسف.  (1413 ق) مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عیاشی، محمد بن مسعود.(1380ق) التفسیر، با تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران: المطبعة العلمیه، چاپ اول، دو جلدی.
فاضل لنکرانی، محمد. (1424 ق) تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة (کتاب النکاح)، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم‌السلام.
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله. (1404 ق) التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
فیومی، احمد بن محمد. (بی‌تا) المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: منشورات دار الرضی.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407 ق) الاصول من الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
محدث نوری، میرزاحسن. (1408 ق) مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
محقق حلی، جعفر بن حسن. (1408 ق) شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
محقق کرکی، علی بن حسین. (1414 ق) جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
مکارم شیرازی، ناصر. (1386) انوار الفقاهة (کتاب النکاح)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
موسوی عاملی، محمد بن علی. (1411 ق) نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الاسلام، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
نجفی، محمدحسن بن باقر. (1404 ق) جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نراقی، احمد بن محمدمهدی، (1415 ق) مستند الشیعة فی احکام الشریعة، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
واسطی، محمد مرتضی. (1414 ق) تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم. (1409 ق) العروة الوثقی، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.