ارزیابی کیفی ترجمه عربی اشعار امام خمینی (ره(بر اساس نظریه آندره لوفِور (موردمطالعه: دیوان الإمام الخمینی از محمد علاءالدین منصور)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری مطالعات ترجمه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

عرفان را با شعر و ادب پیوندی دیرینه است تا جایی که بیشتر چهره‌های سرشناس عرفان، از مشاهیر سپهر شعر و ادب نیز هستند و ازآنجایی‌که آثار ایشان با رنگ خدایی عرفان آذین‌شده است، میراثی گرانبها از شعر و ادب برای ما به یادگار نهاده‌اند. پژوهش حاضر بر آن است با روش توصیفی- تحلیلیِ متن‌مدار، ترجمۀ عربی محمد علاءالدین منصور از دیوان اشعار امام خمینی را با محوریت الگوهای هفتگانه لوفور واکاوی نماید و ضمن ارزیابی کیفی این ترجمه، شمه‌ای از مقامات معنوی و ادبی امام را نمایان و غنای مشرب و اندیشه عرفانی ایشان را بیش‌ازپیش بر همگان آشکار سازد. به این دلیل که اصطلاحات و واژگان عرفانی در غزلیات امام از بسامد بالایی برخوردارند و درک و فهم اشعار عرفانی ایشان کار دشواری است، ترجمه این اشعار به زبان عربی نیازمند توانمندی و اطلاعات چندبعدی بالای مترجم در دو زبان مبدأ و مقصد است. نتایج این پژوهش نشان داد ترجمه عربی اشعار امام خمینی با ترجمه‌های تحت‌اللفظی، واجی، مقفی، تعبیر و موزون هم‌گرایی دارد، درحالی‌که رهیافتِ شعر سپید در ترجمه عربی به‌هیچ‌وجه امکان تطبیق ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آشوری، داریوش. (1381) عرفان و رندی در شعر حافظ، تهران: نشر مرکز.
آشوری، داریوش. (1397) شعر و اندیشه، تهران: نشر مرکز، چاپ نهم.
امام خمینی، سید روح اللّه. (1372) دیوان امام خمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امامیان شیراز، ماهگل. (1391) بررسی استراتژیهای بکار رفته در ترجمه انگلیسی اشعار سهراب سپهری بر اساس چارچوب نظری لوفور، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
بشیری، علی و اویس محمدی. (1397) «میزان کارآمدی رهیافت‌های لوفور در ترجمه شعر بین زبان عربی و فارسی»، جستارهای زبانی، دوره نهم، شماره 4، پیاپی 46، صص 156-137.
بیکر، مونا و گابریئلا سالدینا. (1396) دایرة المعارف مطالعات ترجمه، ترجمۀ حمید کاشانیان، تهران: نشر نو.
پرهام، سیروس. (1379) گزیده اشعار والت ویتمن، تهران: نشر مروارید.
پیکان‌پور، مریم. (بی‌تا) «جلوه‌های مقاومت امام خمینی در شعر عرب و تأثیر مبارزات ایشان در بیداری اسلامی»، کنفرانس بینالمللی ادبیات و زبانشناسی، صص 1-8.
حمزئیان، عظیم، قدرت اللّه خیاطیان و سمیه خادمی. (1396) «تحلیل حجاب عرفانی از دیدگاه ابن عربی»، پژوهشهای ادب عرفانی، سال یازدهم، شماره سوم، پیاپی 34، صص 44- 19.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1396) حافظنامه، تهران: نشر علمی فرهنگی.
زریاب خویی، محمد (1368): آیینه جام؛ شرح مشکلات دیوان حافظ، تهران، انتشارات علمی.
سجادی، سید جعفر. (1370) فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.
سجودی، فرزان و فرناز کاکه‌خانی. (1390) «بازی نشانه‌ها و ترجمه شعر»، فصلنامه زبان پژوهشی، دانشگاه الزهرا (س)، سال سوم، شماره 5، صص 153- 133.
سرپرست، فاطمه، عبدالعلی آل‌بویه لنگرودی و محسن سیفی. (۱۳۹۷) «نقد و بررسی ترجمه شعر عرفانی با رویکرد نظریه لوفور (بررسی موردی ترجمه محمد الفراتی از غزلیات حافظ)»، پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیات عربی، سال 8، شماره ۱۸، صص 65 -39.
سیدی، سید حسین.(1386) معناشناسی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی، چاپ دوم.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1368) موسیقی شعر، تهران: انتشارات آگاه، چاپ دوم.
عبادی، رسول و پریسا مصفا. (۱۳۹۶) «مضامین و اصطلاحات عرفانی در اشعار عربی متصوفه»، نهمین همایش ملی پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بیرجند و انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی.
عکاشه، محمود فتحی. (1396) درآمدی بر معناشناسی عربی، با ترجمه عدنان طهماسبی، جواد اصغری و جعفر قمری، تهران: جهاد دانشگاهی.
غفوری‌فر، محمد و طاهره محسنی. (1395) «بررسی تأثیر قرآن کریم در غزلیات امام خمینی با رویکرد بینامتنیت»، پژوهشنامه متین، سال بیستم، شماره 79، صص 140- 125.
قیوم‌زاده، محمود. (1393) «سیمای منتظر و حکمت انتظار در اشعار عرفانی امام خمینی»، پژوهشهای اعتقادی –کلامی، سال چهارم، شماره 13، صص 139-153.
لطفی‌پور ساعدی، کاظم. (1397) درآمدی به اصول و روش ترجمه، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوازدهم.
لوفور، آندره و سوزان بسنت. (1394) چرخش فرهنگی در مطالعات ترجمه، ترجمه مزدک بلوری، تهران: نشر قطره، چاپ دوم.
مالمیر، محمدابراهیم. (1396)«گل در آینه تأویلات ادب عرفانی»، پژوهشهای ادب عرفانی (گوهر گویا)، سال یازدهم، پیاپی 32، صص 66-37.
محکی‌پور، علی‌رضا و مهدی اسحاقیان درچه. (1384) «سیمای امام خمینی در شعر معاصر عرب»، مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، سال اول، شماره 3، صص 105-91.
محمدی سیف‌آباد، عسگر. (1376) رثای امام خمینی در شعر عربی معاصر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
معتمدی، لادن و عاطفه نوارچی. (1397) «ترجمه عناصر فرهنگی و نقش آن در استقلال متن»، مجله نقد زبان و ادبیات خارجی، دوره پانزدهم، شماره 21، صص 236- 217.
منصور، محمد علاء‌الدین. (2004) دیوان الإمام الخمینی، القاهرة: المجلس الأعلی للثقافة.
مهدی پور، محمد. (بهار 1379) «سیری در دیوان اشعار امام خمینی»، زبان و ادب فارسی، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، دوره 43، شماره 174، صص 206-193.
ناظمیان، رضا و احسان حاج مؤمن. (1396) «چارچوبی زبان‌شناختی برای تحلیل ترجمه شعر از عربی به فارسی بر مبنای نظریه فرمالیسم»، فصلنامه لسان مبین، سال نهم، دوره جدید، شماره 29، صص 173 -147.
نزار، جعفر حسین. (1363) الخمینی والثورة فی الشعر العربی، بیروت: دار الرأی العربی.
هاشمی، محمدرضا. (1373) «ملاحظاتی درباره نقد ترجمه شعر»، فصلنامه مترجم، سال چهارم، شماره 16، صص 93-86.