مطالعه تطبیقی رویکرد امام خمینی(س) و مهاتما گاندی به عدم خشونت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر گروه اندیشه سیاسی در اسلام، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی و عضو وابسته گروه مطالعات هند، دانشکده مطالعات جهان، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد اندیشه سیاسی در اسلام، پژوهشکدة امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

 ﺗﺤﻮﻻت ﺟﻬﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﺨﺼﻮص اﻧﻘﻼب‌ها، ﮐﻮدﺗﺎﻫﺎ و ﺟﻨﮓﻫﺎ در ﺳﺪة اﺧﯿﺮ منجر به ﺑﺴﻂ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻈﺮﯾﺎت متعددی در باب ﺟﻨﺒﺶ‌ﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ شده است. ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﯾﮑﯽ از ﻣﺘﺄﺧﺮﺗﺮﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﺳال‌های ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﺪل ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﺧﺸﻮﻧﺖ ﭘﺮﻫﯿﺰ در ﺟﻬﺖ اﯾﺠﺎد ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺟﻮاﻣﻊ است. از جمله رهبران سیاسی که از روش عدم خشونت در مبارزات سیاسی خویش استفاده نمودند امام خمینی و گاندی می‌باشند. در این پژوهش تلاش شده با روش تطبیقی تشابهات و تفاوت‌های آرای این دو اندیشمند پیرامون مفهوم عدم خشونت بررسی شده و رفتار سیاسی ایشان مورد واکاوی قرار گیرد. بر اساس یافته‌های این پژوهش گاندی و امام خمینی به روش مبارزة خشونت پرهیز اعتقاد داشته و در مبارزات سیاسی خویش این روش را به‌کار بستند؛ اندیشه عدم خشونت در هر دو اندیشمند در آموزه‌های مذهبی ایشان ریشه دارد؛ انسان شناسی هر دو اندیشمند علی‌رغم برخورداری از مبانی متفاوت به هم نزدیک می‌شود و در نتیجه بر رویکرد آنها به مبارزه تأثیر عمده‌ای بر جای می‌گذارد.

کلیدواژه‌ها


-         امام خمینی، سید روح الله. (1377) شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ اول.
-         ـــــــــــــــــــ . (1385) صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ چهارم.
-         ـــــــــــــــــــ . (1381) ولایت فقیه (حکومت اسلامی)، تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج، چاپ یازدهم.
-         جمشیدی، محمدحسین. (1385) رخ اندیشه، تهران، نشر کلبه معرفت.
-         جهانبگلو، رامین. (1379) گاندی و ریشه‌های فلسفی عدم خشونت، تهران: نشر نی، چاپ اول.
-         رابرت گر، تد. (1377) چرا انسان‌ها شورش می‌کنند، ترجمه علی مرشدی زاد، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-         رنجبر، ابوالفضل. (1384) «مبانی حقوقی و فلسفی حق نافرمانی مدنی از دیدگاه مهاتما گاندی»، فصلنامه علامه، شماره 7، صص 43-15.
-         شارپ، جین و رابرت هلوی. (1386) جامعه مدنی مبارزه مدنی، ترجمه مهدی کلانترزاده، تهران: نشر روشنگران و مطالعات زنان.
-         شارپ، جین. (1389) قدرت نرم و عدم خشونت، ترجمه سیدرضا مرزانی، تهران: نشر دانشگاه امام صادق.
-         عابدی‌ اردکانی‌، محمد. (1381) سنت‌ و نوسازی‌ سیاسی‌، یزد: بنیاد فرهنگی‌ پژوهشی‌ ریحانة‌ الرسول‌، چاپ اول.
-         فرایا، هلن. (1389) خشونت در تاریخ اندیشه فلسفی، ترجمه عباس باقری، تهران: نشر فروزان، چاپ اول.
-         فکوهی، ناصر. (1378) خشونت سیاسی،نظریات، اشکال و راهکارها، تهران: سارنگ، چاپ اول.
-         قرایی ، فیاض. (1382) «انسان آرمانی از نظر هندوییسم»، مطالعات اسلامی، شماره 62 ، صص 192-161.
-         کیا، خجسته. (1372) م‍ه‍ات‍م‍ا گ‍ان‍دی‌ در ج‍س‍ت‍ج‍وی‌ ح‍ق‍ی‍ق‍ت‌، تهران: نشر مرکز.
-         گاندی، موهنداس. (1343) این است مذهب من، ترجمه باقری موسوی، تهران، انتشارات علمی.
-         میراحمدی چناروئیه، منصور و  محمد کمالی. (1393) «تحلیل مفهوم کرامت انسانی در اندیشه سیاسی شیعه: مطالعه مــوردی اندیشة امام خمینی(ره)»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی(دانشگاه همدان)، شماره 10، صص 50-27.
-         واحددوست، مهوش. (1379) «بنیاد اندیشه‌های مهاتما گاندی و ادب عرفان اسلامی ایران»، نامه پارسی، شماره 19.
-         هادی نیا، محبوبه. (1387) «آیین پرستش شکتی در مکاتب شیوایی»، پژوهشنامه ادیان، شماره 3، صص 203-175.
-         هزاوه‌ای، محمدرضا. (1383) «معناشناسی خشونت»، مطالعات راهبردی زنان،  شماره 23، صص 40-13.
-      Arbi-Aster, Anthony. (1993) The Blackwell Dictionary of Towenthieth Century Social Thought I. U.S. Blackwell. P.
-      Dahl, Robert, A. (1957) The Concept of Power, Deparetment of Political Science, Yale University, ProQuest Information and Learning Company (PDF, 2001).
-      Gandhi, MK. (1943) My God, Navajivan, Ahmedabad, India.
-      Prakashan, Kendra. (1982) Social and Political Thought of Gandhi, Agarwal Press, Khurja, India.
-      Weber, Max. (1918) In David Owen and Tracy B. Strong, “Introduction" Weber, Max: The Vocation Lectures, trans. Rodney Livingstone (Indianapolis: Hackett, 2004), pp. xii-xiii.