بررسی وضعیت حقوقی کودک متولد شده از رحم جایگزین با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد بازنشسته دانشگاه خوارزمی و مدیر گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی و اندیشه‌های امام خمینی(س) پژوهشکدة امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی

2 مجقق و پژوهشگر

چکیده

یکی از کارکردهای نهاد خانواده
تولید مثل است و از آنجا که بقای نوع بشر در گرو آن بوده و این مسأله موجب قوام
خانواده نیز می‌گردد، حائز اهمیت است؛ اما عده‌ای از خانواده‌ها، به دلیل وجود
اختلالات گوناگون، به طور طبیعی قادر به ایفای نقش تولید مثل و فرزندآوری نیستند.
پیشرفت‌های شگرف در فناوری‌های تولید مثل در سالیان اخیر، توانسته بسیاری را صاحب
فرزند یا امیدوار به آینده در انتظار نگه دارد. استفاده از رحم جایگزین یکی از
شیوه‌های نوین باروری و از موارد چالش برانگیز در حیطة درمان‌های کمک به باروری
است. این شیوه از دوجنبه شایسته بررسی است. 1. آیا استفاده از این شیوه از جهت
شرعی و حقوقی جایز است یا نه؟ 2. وضعیت و آثار حقوقی آن نظیر نسبت، حرمت نکاح،
حضانت و
چگونه است؟ مقاله حاضر درصدد بررسی جنبه اخیر این
شیوه می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


-          ابن منظور، محمدبن مکرم. (1414ق) لسان العرب، بیروت: دار صادر، چاپ سوم.
-          اراکی، محمدعلی. (1373) استفتائات رساله توضیح مسائل، قم: مؤسسه چاپ الهادی، چاپ اول.
-          امام خمینی، سیدروح‌الله. (1379) تحریر الوسیله، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-          بروجردی عبده، محمد. (1339)کلیات حقوق اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
-          بکربن عبدالله، ابوزید. (1408ق) «طرق الانجاب فی الطب الحدیث و حکمها الشرعی»، مجله مجمع فقه اسلامی.
-          جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1378) ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش، چاپ دهم.
-          حاتمی، علی‌اصغر. (1378) لقاح مصنوعی از دیدگاه حقوقی، مجله دیدگاه‌های حقوقی، شماره 16 و 15.
-          حرّ عاملی، محمدبن‌حسن‌. (1409ق) وسائل الشیعه، تحقیق و تصحیح گروه پژوهش مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم: انتشارات مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول.
-          خطیب، یحیی عبدالرحمن. (1418ق) احکام المرآة الحامل فی الشریعة الاسلامیة، اردن: دارالنفائس، چاپ اول.
-          خویی، سیدابوالقاسم. (1401ق) مستتحدثات المسائل، قم: چاپخانه علمیه.
-          _________  و شیخ جواد تبریزی. (1416ق) صراط النجاة فی اجوبة الاستفتائات، قم: بی‌نا، چاپ اول.
-          رضانیا معلم، محمدرضا . (1386) باروری‌های پزشکی از دیدگاه فقه و حقوق، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ دوم.
-          _________ . (1382). «وضعیت حقوقی (نسب) کودک ناشی از انتقال جنین»، مجموعه مقالات روش‌های نوین تولیدمثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق، تهران: انتشارات سمت و پژوهشکده ابن سینا، چاپ دوم.
-          شیخ صدوق، محمدبن‌علی‌بن‌بابویه. (1413ق) من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
-          صانعی، یوسف. (1389) التعلیق علی تحریرالوسیله امام خمینی (ره)، تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج.
-          _________ . (1382) مجمع المسائل، قم: انتشارات میثم تمار، چاپ هفتم.
-          صفایی، سیدحسین. (1385) نارسایی‌های قانون ایران (درباره‌ی اهدای گامت و جنین با توجه به حقوق تطبیقی، اهدای گامت و جنین در درمان ناباروری)، تهران: انتشارات سمت، چاپ دوم.
-          _________ . (1383) «تولیدمثل مصنوعی با کمک پزشکی و انتقال جنین در حقوق فرانسه و ایران»، تهران: مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 64.
-          _________ و سیداسدالله امامی. (1378) مختصر حقوق خانواده، تهران: نشر دادگستر، چاپ دوم.
-          _________ و سیدمرتضی قاسم زاده. (1378) حقوق مدنی: اشخاص و محجورین، تهران: سمت، چاپ چهارم.
-          صمدی اهری، محمدهاشم. (1382) نسب ناشی از لقاح مصنوعی در حقوق ایران و اسلام، تهران: کتابخانه گنج دانش، چاپ اول.
-          فاضل لنکرانی، محمد. (بی‌تا) جامع المسائل، قم: انتشارات مطبوعاتی امیر، چاپ یازدهم.
-          فخر المحققین، محمدبن‌حسن. (1387 ق) ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، تحقیق و تصحیح سیدحسین موسوی کرمانی، شیخ علی پناه اشتهاردی و شیخ عبدالرحیم بروجردی، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ اول.
-          فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410ق) العین، قم: منشورات الهجره، چاپ دوم.
-          قانون مدنی.
-          قبله‌ای خویی، خلیل. (1387) بررسی احکام ارث کودکان ناشی از اهدای گامت، (مسائل مستحدثه جنین، کودکان نامشروع، کودکان بزهکار، توارث در اهدای گامت، تشریح و حجب)، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
-          _________ . (1382) «بررسی مسائل فقهی و حقوقی انتقال جنین»، مجموعه مقالات روش‌های نوین تولیدمثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق، تهران: انتشارات سمت پژوهشکده ابن سینا، چاپ دوم.
-          _________ . (1385) بررسی احکام وضعی کودکان ناشی از اهدای گامت در رابطه با توارث، (اهدای گامت و جنین در درمان ناباروری)، تهران: انتشارات سمت، چاپ دوم.
-          قربان‌نیا، ناصر. (1382) «حکم تکلیفی و وضعی انتقال جنین تکون یافته از اسپرم و تخمک زن و شوهر قانونی به رحم زن دیگر»، مجموعه مقالات روش‌های نوین تولیدمثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق، تهران: انتشارات سمت و پژوهشکده ابن سینا، چاپ دوم.
-          گرجی، ابوالقاسم و دیگران. (1384) بررسی تطبیقی حقوق خانواده، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
-          مرقاتی، سیدطه. (1385) حقوق کودکان در اهدای گامت (اهدای گامت و جنین در درمان ناباروری)، تهران: انتشارات سمت، چاپ دوم.
-          _________ . (1383) «نسب ناشی از لقاح مصنوعی با دخالت عامل بیگانه»، بی‌جا: مجله مقالات و بررسی‌ها، شماره 75.
-          مرکز تحقیقات شورای نگهبان. (1383) مجموعه نظریات شورای نگهبان، تهران: نشر دادگستر، دوره ششم، سال سوم.
-          مصطفوی، حسن. (1402ق) التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: انتشارات مرکز الکتاب للترجمه والنشر، چاپ اول.
-          مکارم شیرازی، ناصر. (1374) تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول.
-          _________ . (1421ق) الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم: انتشارات مدرسه امام علی بن ابیطالب(ع)، چاپ اول.
-          _________ . (1381) استفتائات جدید، قم: انتشارات مدرسه امام علی بن ابیطالب(ع).
-          موسوی بجنوردی، سیدمحمد. (1385) «کودکان متولد از رحم اجاره‌ای»، مجموعه مقالات فقهی، حقوقی، فلسفی و اجتماعی، تهران: انتشارات پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی، چاپ اول.
-          مهرپور، حسین. (1382) «نگرشی به وضعیت حقوقی و شرعی باروری مصنوعی»، مجموعه مقالات روش‌های نوین تولیدمثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق، تهران: انتشارات سمت و پژوهشکده ابن‌سینا، چاپ دوم.