جامعه مطلوب و جامعه مدنی در گفتمان امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس مدعو دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی

2 استادیار دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

 مقاله حاضر، برگرفته از تحقیق مفصلی درباره جایگاه جامعه مطلوب و جامعه مدنی در گفتمان امام خمینی است. امام خمینی در آثار خود، اصطلاح جامعه مدنی یا جامعه مطلوب را به‌کار نبرده‌اند ولی به ویژگی‌ها و مؤلفه‌های چنین جامعه‌ای اشارات فراوانی دارند که در موقعیت‌های مکانی و زمانی متفاوت، مطرح شده است.
در این تحقیق به استناد نظریات اندیشمندان و فلاسفة سیاسی، جامعه مدنی به معنای عام جامعه مطلوب در نظر گرفته شده است که جامعه مدنی به معنای خاص (سازمان‌ها و نهادهای مردمی مستقل از دولت) را نیز شامل می‌گردد. با چنین مفهومی و با استفاده از روش تحلیل گفتمان که یک روش تحقیقی ـ تفسیری است، معانی و مفاهیم و چگونگی این جامعه در گفتمان امام مورد بررسی قرار می‌گیرد. به این ترتیب پرسش تحقیق از این قرار است:
جامعه مطلوب و جامعه مدنی در گفتمان امام خمینی در دوره‌های قبل و بعد از انقلاب اسلامی چه جایگاه و ویژگی‌هایی دارد و مشتمل بر چه رویکردها و مفاهیمی است؟
نتایج حاصل از تحلیل گفتمان امام خمینی، حاکی از آن است که مؤلفه‌های جامعه مطلوب و جامعه مدنی در اندیشه امام مورد پذیرش و تأکید است ولی ارزش و اعتبار آنها ــ در نمونه‌های منتخب ــ یکسان نیست. این گفتمان انعطاف‌پذیری گسترده‌ای دارد و مظاهر تمدن جدید را در چارچوب عام و جهانشمول خود می‌پذیرد.

کلیدواژه‌ها


-          استراس، آنسلم و جولیت کوربین. (1385) اصول روش تحقیق کیفی، ترجمه دکتر بیوک محمدی،  تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول.
-          امام خمینی، سید روح الله. (1385) صحیفه امام (دوره 22 جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم.
-          براتعلی‌پور، مهدی. (1381) «امام خمینی و جامعه مدنی»، تهران: ستاد بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی.
-          چاندوک، نیرا. (1377)جامعه مدنی و دولت، ترجمه فریدون فاطمی و وحید بزرگی، تهران: نشر مرکز.
-          حسینی اسد آبادی، سید جمال. (1379) مجموعه رسائل و مقالات، به کوشش سید هادی خسرو شاهی، تهران:انتشارات کلبه شروق.
-          خاتمی، سید محمد. (1380) مردم سالاری، تهران: انتشارات طرح نو.
-          شریعتی، علی. (1357) شیعه (مجموعه آثار)، تهران: حسینیه ارشاد با همکاری دفتر تدوین و انتشار مجموعه آثار برادر شهید دکتر علی شریعتی در اروپا و انجمن اسلامی دانشجویان در آمریکا و کانادا، چاپ اول.
-          عالم، عبدالرحمان. (1379) تاریخ فلسفه سیاسی غرب (عصر جدید و سده نوزدهم)، تهران:مرکز چاپ و انتشارات وزارت خارجه، چاپ دوم.
-          فرقانی، محمد مهدی. (1382) راه دراز گذار، تهران: انتشارات فرهنگ و اندیشه، چاپ اول.
-          فصلنامه حضور، (شماره‌های 1، 11، 15، 17، 20، 29، 30، 33).
-           گاندی، مهاتما. (1376) همه مردم برادرند، ترجمه محمود تفضلی، تهران: انتشارات امیر کبیر، چاپ نهم.
-          گرامشی، آنتونیو. (1383) دولت و جامعه مدنی، ترجمه دکتر عباس میلانی، تهران: نشر اختران.
-          لیدمان، سون اریک. (1384) تاریخ عقاید سیاسی، ترجمه سعید مقدم، تهران: نشر اختران.
-          مروی، ابوالفضل. (1389) جایگاه جامعه مدنی در گفتمان امام خمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ و نشر عروج، چاپ اول.
-          مولانا، حمید. (1382) جامعه مدنی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
-          هوتر،  ژاک کنن. (1379)  توکویل،  تهران: نشر مرکز،  چاپ اول.
 
-          استراس، آنسلم و جولیت کوربین. (1385) اصول روش تحقیق کیفی، ترجمه دکتر بیوک محمدی،  تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول.
-          امام خمینی، سید روح الله. (1385) صحیفه امام (دوره 22 جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم.
-          براتعلی‌پور، مهدی. (1381) «امام خمینی و جامعه مدنی»، تهران: ستاد بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی.
-          چاندوک، نیرا. (1377)جامعه مدنی و دولت، ترجمه فریدون فاطمی و وحید بزرگی، تهران: نشر مرکز.
-          حسینی اسد آبادی، سید جمال. (1379) مجموعه رسائل و مقالات، به کوشش سید هادی خسرو شاهی، تهران:انتشارات کلبه شروق.
-          خاتمی، سید محمد. (1380) مردم سالاری، تهران: انتشارات طرح نو.
-          شریعتی، علی. (1357) شیعه (مجموعه آثار)، تهران: حسینیه ارشاد با همکاری دفتر تدوین و انتشار مجموعه آثار برادر شهید دکتر علی شریعتی در اروپا و انجمن اسلامی دانشجویان در آمریکا و کانادا، چاپ اول.
-          عالم، عبدالرحمان. (1379) تاریخ فلسفه سیاسی غرب (عصر جدید و سده نوزدهم)، تهران:مرکز چاپ و انتشارات وزارت خارجه، چاپ دوم.
-          فرقانی، محمد مهدی. (1382) راه دراز گذار، تهران: انتشارات فرهنگ و اندیشه، چاپ اول.
-          فصلنامه حضور، (شماره‌های 1، 11، 15، 17، 20، 29، 30، 33).
-           گاندی، مهاتما. (1376) همه مردم برادرند، ترجمه محمود تفضلی، تهران: انتشارات امیر کبیر، چاپ نهم.
-          گرامشی، آنتونیو. (1383) دولت و جامعه مدنی، ترجمه دکتر عباس میلانی، تهران: نشر اختران.
-          لیدمان، سون اریک. (1384) تاریخ عقاید سیاسی، ترجمه سعید مقدم، تهران: نشر اختران.
-          مروی، ابوالفضل. (1389) جایگاه جامعه مدنی در گفتمان امام خمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ و نشر عروج، چاپ اول.
-          مولانا، حمید. (1382) جامعه مدنی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
-          هوتر،  ژاک کنن. (1379)  توکویل،  تهران: نشر مرکز،  چاپ اول.
 
-          استراس، آنسلم و جولیت کوربین. (1385) اصول روش تحقیق کیفی، ترجمه دکتر بیوک محمدی،  تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول.
-          امام خمینی، سید روح الله. (1385) صحیفه امام (دوره 22 جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم.
-          براتعلی‌پور، مهدی. (1381) «امام خمینی و جامعه مدنی»، تهران: ستاد بزرگداشت یکصدمین سال میلاد امام خمینی.
-          چاندوک، نیرا. (1377)جامعه مدنی و دولت، ترجمه فریدون فاطمی و وحید بزرگی، تهران: نشر مرکز.
-          حسینی اسد آبادی، سید جمال. (1379) مجموعه رسائل و مقالات، به کوشش سید هادی خسرو شاهی، تهران:انتشارات کلبه شروق.
-          خاتمی، سید محمد. (1380) مردم سالاری، تهران: انتشارات طرح نو.
-          شریعتی، علی. (1357) شیعه (مجموعه آثار)، تهران: حسینیه ارشاد با همکاری دفتر تدوین و انتشار مجموعه آثار برادر شهید دکتر علی شریعتی در اروپا و انجمن اسلامی دانشجویان در آمریکا و کانادا، چاپ اول.
-          عالم، عبدالرحمان. (1379) تاریخ فلسفه سیاسی غرب (عصر جدید و سده نوزدهم)، تهران:مرکز چاپ و انتشارات وزارت خارجه، چاپ دوم.
-          فرقانی، محمد مهدی. (1382) راه دراز گذار، تهران: انتشارات فرهنگ و اندیشه، چاپ اول.
-          فصلنامه حضور، (شماره‌های 1، 11، 15، 17، 20، 29، 30، 33).
-           گاندی، مهاتما. (1376) همه مردم برادرند، ترجمه محمود تفضلی، تهران: انتشارات امیر کبیر، چاپ نهم.
-          گرامشی، آنتونیو. (1383) دولت و جامعه مدنی، ترجمه دکتر عباس میلانی، تهران: نشر اختران.
-          لیدمان، سون اریک. (1384) تاریخ عقاید سیاسی، ترجمه سعید مقدم، تهران: نشر اختران.
-          مروی، ابوالفضل. (1389) جایگاه جامعه مدنی در گفتمان امام خمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ و نشر عروج، چاپ اول.
-          مولانا، حمید. (1382) جامعه مدنی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
-          هوتر،  ژاک کنن. (1379)  توکویل،  تهران: نشر مرکز،  چاپ اول.