تفسیر عرفانی حدیث آفرینش انسان بر صورت الهی در اندیشه امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم و استادیار دائرة المعارف علوم عقلی اسلامی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(س).

چکیده

حدیث آفرینش انسان بر صورت خداوند (خلق الله آدم علی صورته) در ردیف احادیث مربوط به معارف بلند الهی می‌گنجد که تفسیر و تبیین آن، تنها از برخی عالمان ربانی که در سطح ظاهری آموزه‌های دینی متوقف نشده باشند برمی‌آید. به باور امام خمینی این حدیث، اشاره به مظهریت تامه انسان کامل برای اسمای حسنای الهی و به عبارت دیگر، مظهریت او برای اسم جامع الله دارد. از آنجا که انسان کامل بر صورت الهی آفریده شده است پس صورت و عین ثابت اسم جامع الله اختصاص به او داشته و به اصطلاح عرفانی، کون جامع قرار گرفته و صلاحیت تعلم اسمای الهی را می‌یابد و در نتیجه بر ملائکه شرافت یافته و سزاوار آن می‌شود که خداوند متعال، مقام خلافت را به وی واگذار کند.

کلیدواژه‌ها


-        ابن بابویه، محمد بن على. (1378 ق) عیون أخبار الرضا علیه السلام‏، باتحقیق مهدی لاجوردى، تهران: نشر جهان‏، چاپ اول.
-        ــــــــــــــــــ . (1398 ق) التوحید، با تحقیق هاشم حسینی‏، قم: انتشارات جامعه مدرسین‏، چاپ اول.
-        ــــــــــــــــــ . (1413 ق‏) من لا یحضره الفقیه‏، با تحقیق علی اکبرغفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم‏‏.
-        ابن ترکه، صائن الدین على بن محمد. (1360) تمهید القواعد، با تحقیق: سید جلال الدین آشتیانى، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و آموزش عالى، چاپ اول.
-        ابن عربى، محیى الدین. (1370) فصوص الحکم، با تحقیق: ابو العلاءعفیفى، تهران: انتشارات الزهراء، چاپ دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (بی‌تا) الفتوحات المکیه، بیروت: دار صادر.
-        امام خمینى، سید روح الله. (1410ق) تعلیقات على شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس، تهران: مؤسسه پاسدار اسلام، چاپ دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (1381) شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ بیست و پنجم.
-        ــــــــــــــــــ . (1387) شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ دوازدهم.
-        ــــــــــــــــــ . (1423 ق‏) شرح دعاء السحر، تهران:، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(س)، چاپ: دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (1385) صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ چهارم.
-        ــــــــــــــــــ . (1386‏) مصباح الهدایه‏، تهران:‏ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ ششم‏.
-        جامى، عبدالرحمن. (1370) نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، چاپ دوم.
-        جندى، مؤید الدین. (1423 ق‏) شرح فصوص الحکم، با تحقیق سید جلال الدین آشتیانى‏، قم: انتشارات بوستان کتاب، چاپ دوم‏.
-        جوادی آملی، عبد الله. (1390) عین نضّاخ (تحریر تمهید القواعد)، به تحقیق حمید پارسانیا، قم: مؤسسه اسراء، چاپ دوم.
-        سبحانی، جعفر. (1385) «مجسّمه و استدلال با دو حدیث نبوی»، مجله درسهایی از مکتب اسلام، شماره 548 .
-        ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (الف 1366) تفسیرالقرآن الکریم با تحقیق محمد خواجوى، قم: انتشارات بیدار، چاپ دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (ب1366) شرح اصول الکافی، تصحیح محمد خواجوى و تحقیق على عابدى شاهرودى، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، چاپ اول.
-        صفار، محمد بن حسن. (1404 ق‏) بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم‏، با تحقیق  محسن بن عباسعلی کوچه باغى، قم: مکتبة آیة الله مرعشی نجفی‏، چاپ دوم.
-        عبدلی، بندر بن نافع. (1424ق) «حدیث الصورة روایة و درایة»، مجله الحکمة، العدد 27.
-        علوى، محمد بن على. (1428 ق) المناقب ینقل عند العلامه المجلسی رحمة الله بعنوان: کتاب عقیق، با تحقیق حسین موسوى بروجردى، قم: انتشارات دلیل ما، چاپ اول.
-        غزالى، ابو حامد. (1416 ق‏) مجموعة رسائل الإمام الغزالی، بیروت: دار الفکر، چاپ اول.
-        فنارى، محمد بن حمزه. (1363) مصباح الأنس (شرح مفتاح الغیب)، تهران: انتشارات مولى، چاپ اول.
-        قونوى، صدرالدین. (1381) إعجاز البیان فی تفسیر أم القرآن‏، با تحقیق سید جلال الدین آشتیانى، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى‏، چاپ اول .
-        ــــــــــــــــــ . ‏ ‏(1372) شرح الأربعین حدیثا، قم: انتشارات بیدار.
-        ــــــــــــــــــ . (1995م) المراسلات‏، با تحقیق شوبرت گوردون، بیروت: مطبعة الشرکة المتحدة للتوزیع، چاپ اول‏.
-        ــــــــــــــــــ .  (1375) النفحات الإلهیه،تصحیح محمد خواجوى، تهران: انتشارات مولى، چاپ اول.
-        کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق) الکافی، باتحقیق على اکبر غفاری و محمد آخوندى، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم.
-        مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى. (1404 ق) مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول‏، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم .
-        مظفر نجفى، محمد حسن. (1422 ق‏) دلائل الصدق لنهج الحق‏، قم: مؤسسة آل البیت‏، چاپ اول ‏.
-        هلالى، سلیم بن قیس. (1405 ق‏) اسرار آل محمد علیهم السلام، ترجمه اسماعیل انصارى زنجانى خوئینى، قم: انتشارات الهادى‏، چاپ اول.
 
-        ابن بابویه، محمد بن على. (1378 ق) عیون أخبار الرضا علیه السلام‏، باتحقیق مهدی لاجوردى، تهران: نشر جهان‏، چاپ اول.
-        ــــــــــــــــــ . (1398 ق) التوحید، با تحقیق هاشم حسینی‏، قم: انتشارات جامعه مدرسین‏، چاپ اول.
-        ــــــــــــــــــ . (1413 ق‏) من لا یحضره الفقیه‏، با تحقیق علی اکبرغفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم‏‏.
-        ابن ترکه، صائن الدین على بن محمد. (1360) تمهید القواعد، با تحقیق: سید جلال الدین آشتیانى، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و آموزش عالى، چاپ اول.
-        ابن عربى، محیى الدین. (1370) فصوص الحکم، با تحقیق: ابو العلاءعفیفى، تهران: انتشارات الزهراء، چاپ دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (بی‌تا) الفتوحات المکیه، بیروت: دار صادر.
-        امام خمینى، سید روح الله. (1410ق) تعلیقات على شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس، تهران: مؤسسه پاسدار اسلام، چاپ دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (1381) شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ بیست و پنجم.
-        ــــــــــــــــــ . (1387) شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ دوازدهم.
-        ــــــــــــــــــ . (1423 ق‏) شرح دعاء السحر، تهران:، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(س)، چاپ: دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (1385) صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ چهارم.
-        ــــــــــــــــــ . (1386‏) مصباح الهدایه‏، تهران:‏ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ ششم‏.
-        جامى، عبدالرحمن. (1370) نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، چاپ دوم.
-        جندى، مؤید الدین. (1423 ق‏) شرح فصوص الحکم، با تحقیق سید جلال الدین آشتیانى‏، قم: انتشارات بوستان کتاب، چاپ دوم‏.
-        جوادی آملی، عبد الله. (1390) عین نضّاخ (تحریر تمهید القواعد)، به تحقیق حمید پارسانیا، قم: مؤسسه اسراء، چاپ دوم.
-        سبحانی، جعفر. (1385) «مجسّمه و استدلال با دو حدیث نبوی»، مجله درسهایی از مکتب اسلام، شماره 548 .
-        ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (الف 1366) تفسیرالقرآن الکریم با تحقیق محمد خواجوى، قم: انتشارات بیدار، چاپ دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (ب1366) شرح اصول الکافی، تصحیح محمد خواجوى و تحقیق على عابدى شاهرودى، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، چاپ اول.
-        صفار، محمد بن حسن. (1404 ق‏) بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم‏، با تحقیق  محسن بن عباسعلی کوچه باغى، قم: مکتبة آیة الله مرعشی نجفی‏، چاپ دوم.
-        عبدلی، بندر بن نافع. (1424ق) «حدیث الصورة روایة و درایة»، مجله الحکمة، العدد 27.
-        علوى، محمد بن على. (1428 ق) المناقب ینقل عند العلامه المجلسی رحمة الله بعنوان: کتاب عقیق، با تحقیق حسین موسوى بروجردى، قم: انتشارات دلیل ما، چاپ اول.
-        غزالى، ابو حامد. (1416 ق‏) مجموعة رسائل الإمام الغزالی، بیروت: دار الفکر، چاپ اول.
-        فنارى، محمد بن حمزه. (1363) مصباح الأنس (شرح مفتاح الغیب)، تهران: انتشارات مولى، چاپ اول.
-        قونوى، صدرالدین. (1381) إعجاز البیان فی تفسیر أم القرآن‏، با تحقیق سید جلال الدین آشتیانى، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى‏، چاپ اول .
-        ــــــــــــــــــ . ‏ ‏(1372) شرح الأربعین حدیثا، قم: انتشارات بیدار.
-        ــــــــــــــــــ . (1995م) المراسلات‏، با تحقیق شوبرت گوردون، بیروت: مطبعة الشرکة المتحدة للتوزیع، چاپ اول‏.
-        ــــــــــــــــــ .  (1375) النفحات الإلهیه،تصحیح محمد خواجوى، تهران: انتشارات مولى، چاپ اول.
-        کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق) الکافی، باتحقیق على اکبر غفاری و محمد آخوندى، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم.
-        مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى. (1404 ق) مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول‏، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم .
-        مظفر نجفى، محمد حسن. (1422 ق‏) دلائل الصدق لنهج الحق‏، قم: مؤسسة آل البیت‏، چاپ اول ‏.
-        هلالى، سلیم بن قیس. (1405 ق‏) اسرار آل محمد علیهم السلام، ترجمه اسماعیل انصارى زنجانى خوئینى، قم: انتشارات الهادى‏، چاپ اول.
 
-        ابن بابویه، محمد بن على. (1378 ق) عیون أخبار الرضا علیه السلام‏، باتحقیق مهدی لاجوردى، تهران: نشر جهان‏، چاپ اول.
-        ــــــــــــــــــ . (1398 ق) التوحید، با تحقیق هاشم حسینی‏، قم: انتشارات جامعه مدرسین‏، چاپ اول.
-        ــــــــــــــــــ . (1413 ق‏) من لا یحضره الفقیه‏، با تحقیق علی اکبرغفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم‏‏.
-        ابن ترکه، صائن الدین على بن محمد. (1360) تمهید القواعد، با تحقیق: سید جلال الدین آشتیانى، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و آموزش عالى، چاپ اول.
-        ابن عربى، محیى الدین. (1370) فصوص الحکم، با تحقیق: ابو العلاءعفیفى، تهران: انتشارات الزهراء، چاپ دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (بی‌تا) الفتوحات المکیه، بیروت: دار صادر.
-        امام خمینى، سید روح الله. (1410ق) تعلیقات على شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس، تهران: مؤسسه پاسدار اسلام، چاپ دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (1381) شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ بیست و پنجم.
-        ــــــــــــــــــ . (1387) شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ دوازدهم.
-        ــــــــــــــــــ . (1423 ق‏) شرح دعاء السحر، تهران:، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(س)، چاپ: دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (1385) صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ چهارم.
-        ــــــــــــــــــ . (1386‏) مصباح الهدایه‏، تهران:‏ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ ششم‏.
-        جامى، عبدالرحمن. (1370) نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، چاپ دوم.
-        جندى، مؤید الدین. (1423 ق‏) شرح فصوص الحکم، با تحقیق سید جلال الدین آشتیانى‏، قم: انتشارات بوستان کتاب، چاپ دوم‏.
-        جوادی آملی، عبد الله. (1390) عین نضّاخ (تحریر تمهید القواعد)، به تحقیق حمید پارسانیا، قم: مؤسسه اسراء، چاپ دوم.
-        سبحانی، جعفر. (1385) «مجسّمه و استدلال با دو حدیث نبوی»، مجله درسهایی از مکتب اسلام، شماره 548 .
-        ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (الف 1366) تفسیرالقرآن الکریم با تحقیق محمد خواجوى، قم: انتشارات بیدار، چاپ دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (ب1366) شرح اصول الکافی، تصحیح محمد خواجوى و تحقیق على عابدى شاهرودى، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، چاپ اول.
-        صفار، محمد بن حسن. (1404 ق‏) بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم‏، با تحقیق  محسن بن عباسعلی کوچه باغى، قم: مکتبة آیة الله مرعشی نجفی‏، چاپ دوم.
-        عبدلی، بندر بن نافع. (1424ق) «حدیث الصورة روایة و درایة»، مجله الحکمة، العدد 27.
-        علوى، محمد بن على. (1428 ق) المناقب ینقل عند العلامه المجلسی رحمة الله بعنوان: کتاب عقیق، با تحقیق حسین موسوى بروجردى، قم: انتشارات دلیل ما، چاپ اول.
-        غزالى، ابو حامد. (1416 ق‏) مجموعة رسائل الإمام الغزالی، بیروت: دار الفکر، چاپ اول.
-        فنارى، محمد بن حمزه. (1363) مصباح الأنس (شرح مفتاح الغیب)، تهران: انتشارات مولى، چاپ اول.
-        قونوى، صدرالدین. (1381) إعجاز البیان فی تفسیر أم القرآن‏، با تحقیق سید جلال الدین آشتیانى، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى‏، چاپ اول .
-        ــــــــــــــــــ . ‏ ‏(1372) شرح الأربعین حدیثا، قم: انتشارات بیدار.
-        ــــــــــــــــــ . (1995م) المراسلات‏، با تحقیق شوبرت گوردون، بیروت: مطبعة الشرکة المتحدة للتوزیع، چاپ اول‏.
-        ــــــــــــــــــ .  (1375) النفحات الإلهیه،تصحیح محمد خواجوى، تهران: انتشارات مولى، چاپ اول.
-        کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق) الکافی، باتحقیق على اکبر غفاری و محمد آخوندى، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم.
-        مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى. (1404 ق) مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول‏، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم .
-        مظفر نجفى، محمد حسن. (1422 ق‏) دلائل الصدق لنهج الحق‏، قم: مؤسسة آل البیت‏، چاپ اول ‏.
-        هلالى، سلیم بن قیس. (1405 ق‏) اسرار آل محمد علیهم السلام، ترجمه اسماعیل انصارى زنجانى خوئینى، قم: انتشارات الهادى‏، چاپ اول.
 
-        ابن بابویه، محمد بن على. (1378 ق) عیون أخبار الرضا علیه السلام‏، باتحقیق مهدی لاجوردى، تهران: نشر جهان‏، چاپ اول.
-        ــــــــــــــــــ . (1398 ق) التوحید، با تحقیق هاشم حسینی‏، قم: انتشارات جامعه مدرسین‏، چاپ اول.
-        ــــــــــــــــــ . (1413 ق‏) من لا یحضره الفقیه‏، با تحقیق علی اکبرغفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم‏‏.
-        ابن ترکه، صائن الدین على بن محمد. (1360) تمهید القواعد، با تحقیق: سید جلال الدین آشتیانى، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و آموزش عالى، چاپ اول.
-        ابن عربى، محیى الدین. (1370) فصوص الحکم، با تحقیق: ابو العلاءعفیفى، تهران: انتشارات الزهراء، چاپ دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (بی‌تا) الفتوحات المکیه، بیروت: دار صادر.
-        امام خمینى، سید روح الله. (1410ق) تعلیقات على شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس، تهران: مؤسسه پاسدار اسلام، چاپ دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (1381) شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ بیست و پنجم.
-        ــــــــــــــــــ . (1387) شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ دوازدهم.
-        ــــــــــــــــــ . (1423 ق‏) شرح دعاء السحر، تهران:، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(س)، چاپ: دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (1385) صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ چهارم.
-        ــــــــــــــــــ . (1386‏) مصباح الهدایه‏، تهران:‏ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ ششم‏.
-        جامى، عبدالرحمن. (1370) نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، چاپ دوم.
-        جندى، مؤید الدین. (1423 ق‏) شرح فصوص الحکم، با تحقیق سید جلال الدین آشتیانى‏، قم: انتشارات بوستان کتاب، چاپ دوم‏.
-        جوادی آملی، عبد الله. (1390) عین نضّاخ (تحریر تمهید القواعد)، به تحقیق حمید پارسانیا، قم: مؤسسه اسراء، چاپ دوم.
-        سبحانی، جعفر. (1385) «مجسّمه و استدلال با دو حدیث نبوی»، مجله درسهایی از مکتب اسلام، شماره 548 .
-        ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (الف 1366) تفسیرالقرآن الکریم با تحقیق محمد خواجوى، قم: انتشارات بیدار، چاپ دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (ب1366) شرح اصول الکافی، تصحیح محمد خواجوى و تحقیق على عابدى شاهرودى، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، چاپ اول.
-        صفار، محمد بن حسن. (1404 ق‏) بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم‏، با تحقیق  محسن بن عباسعلی کوچه باغى، قم: مکتبة آیة الله مرعشی نجفی‏، چاپ دوم.
-        عبدلی، بندر بن نافع. (1424ق) «حدیث الصورة روایة و درایة»، مجله الحکمة، العدد 27.
-        علوى، محمد بن على. (1428 ق) المناقب ینقل عند العلامه المجلسی رحمة الله بعنوان: کتاب عقیق، با تحقیق حسین موسوى بروجردى، قم: انتشارات دلیل ما، چاپ اول.
-        غزالى، ابو حامد. (1416 ق‏) مجموعة رسائل الإمام الغزالی، بیروت: دار الفکر، چاپ اول.
-        فنارى، محمد بن حمزه. (1363) مصباح الأنس (شرح مفتاح الغیب)، تهران: انتشارات مولى، چاپ اول.
-        قونوى، صدرالدین. (1381) إعجاز البیان فی تفسیر أم القرآن‏، با تحقیق سید جلال الدین آشتیانى، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى‏، چاپ اول .
-        ــــــــــــــــــ . ‏ ‏(1372) شرح الأربعین حدیثا، قم: انتشارات بیدار.
-        ــــــــــــــــــ . (1995م) المراسلات‏، با تحقیق شوبرت گوردون، بیروت: مطبعة الشرکة المتحدة للتوزیع، چاپ اول‏.
-        ــــــــــــــــــ .  (1375) النفحات الإلهیه،تصحیح محمد خواجوى، تهران: انتشارات مولى، چاپ اول.
-        کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق) الکافی، باتحقیق على اکبر غفاری و محمد آخوندى، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم.
-        مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى. (1404 ق) مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول‏، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم .
-        مظفر نجفى، محمد حسن. (1422 ق‏) دلائل الصدق لنهج الحق‏، قم: مؤسسة آل البیت‏، چاپ اول ‏.
-        هلالى، سلیم بن قیس. (1405 ق‏) اسرار آل محمد علیهم السلام، ترجمه اسماعیل انصارى زنجانى خوئینى، قم: انتشارات الهادى‏، چاپ اول.
 
-        ابن بابویه، محمد بن على. (1378 ق) عیون أخبار الرضا علیه السلام‏، باتحقیق مهدی لاجوردى، تهران: نشر جهان‏، چاپ اول.
-        ــــــــــــــــــ . (1398 ق) التوحید، با تحقیق هاشم حسینی‏، قم: انتشارات جامعه مدرسین‏، چاپ اول.
-        ــــــــــــــــــ . (1413 ق‏) من لا یحضره الفقیه‏، با تحقیق علی اکبرغفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم‏‏.
-        ابن ترکه، صائن الدین على بن محمد. (1360) تمهید القواعد، با تحقیق: سید جلال الدین آشتیانى، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و آموزش عالى، چاپ اول.
-        ابن عربى، محیى الدین. (1370) فصوص الحکم، با تحقیق: ابو العلاءعفیفى، تهران: انتشارات الزهراء، چاپ دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (بی‌تا) الفتوحات المکیه، بیروت: دار صادر.
-        امام خمینى، سید روح الله. (1410ق) تعلیقات على شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس، تهران: مؤسسه پاسدار اسلام، چاپ دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (1381) شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ بیست و پنجم.
-        ــــــــــــــــــ . (1387) شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ دوازدهم.
-        ــــــــــــــــــ . (1423 ق‏) شرح دعاء السحر، تهران:، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(س)، چاپ: دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (1385) صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ چهارم.
-        ــــــــــــــــــ . (1386‏) مصباح الهدایه‏، تهران:‏ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ ششم‏.
-        جامى، عبدالرحمن. (1370) نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، چاپ دوم.
-        جندى، مؤید الدین. (1423 ق‏) شرح فصوص الحکم، با تحقیق سید جلال الدین آشتیانى‏، قم: انتشارات بوستان کتاب، چاپ دوم‏.
-        جوادی آملی، عبد الله. (1390) عین نضّاخ (تحریر تمهید القواعد)، به تحقیق حمید پارسانیا، قم: مؤسسه اسراء، چاپ دوم.
-        سبحانی، جعفر. (1385) «مجسّمه و استدلال با دو حدیث نبوی»، مجله درسهایی از مکتب اسلام، شماره 548 .
-        ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (الف 1366) تفسیرالقرآن الکریم با تحقیق محمد خواجوى، قم: انتشارات بیدار، چاپ دوم.
-        ــــــــــــــــــ . (ب1366) شرح اصول الکافی، تصحیح محمد خواجوى و تحقیق على عابدى شاهرودى، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، چاپ اول.
-        صفار، محمد بن حسن. (1404 ق‏) بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم‏، با تحقیق  محسن بن عباسعلی کوچه باغى، قم: مکتبة آیة الله مرعشی نجفی‏، چاپ دوم.
-        عبدلی، بندر بن نافع. (1424ق) «حدیث الصورة روایة و درایة»، مجله الحکمة، العدد 27.
-        علوى، محمد بن على. (1428 ق) المناقب ینقل عند العلامه المجلسی رحمة الله بعنوان: کتاب عقیق، با تحقیق حسین موسوى بروجردى، قم: انتشارات دلیل ما، چاپ اول.
-        غزالى، ابو حامد. (1416 ق‏) مجموعة رسائل الإمام الغزالی، بیروت: دار الفکر، چاپ اول.
-        فنارى، محمد بن حمزه. (1363) مصباح الأنس (شرح مفتاح الغیب)، تهران: انتشارات مولى، چاپ اول.
-        قونوى، صدرالدین. (1381) إعجاز البیان فی تفسیر أم القرآن‏، با تحقیق سید جلال الدین آشتیانى، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى‏، چاپ اول .
-        ــــــــــــــــــ . ‏ ‏(1372) شرح الأربعین حدیثا، قم: انتشارات بیدار.
-        ــــــــــــــــــ . (1995م) المراسلات‏، با تحقیق شوبرت گوردون، بیروت: مطبعة الشرکة المتحدة للتوزیع، چاپ اول‏.
-        ــــــــــــــــــ .  (1375) النفحات الإلهیه،تصحیح محمد خواجوى، تهران: انتشارات مولى، چاپ اول.
-        کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق) الکافی، باتحقیق على اکبر غفاری و محمد آخوندى، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم.
-        مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى. (1404 ق) مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول‏، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم .
-        مظفر نجفى، محمد حسن. (1422 ق‏) دلائل الصدق لنهج الحق‏، قم: مؤسسة آل البیت‏، چاپ اول ‏.
-        هلالى، سلیم بن قیس. (1405 ق‏) اسرار آل محمد علیهم السلام، ترجمه اسماعیل انصارى زنجانى خوئینى، قم: انتشارات الهادى‏، چاپ اول.