1. عضو هیأت علمی گروه تاریخ انقلاب اسلامی پژوهشکدة امام خمینی و انقلاب اسلامی.
چکیده
این مقاله با استناد به آثار و گفتار آیت الله طالقانی میکوشد تا پیوند میان اسلام و دموکراسی را در اندیشههای سیاسی ایشان نمایان سازد. لذا ابتدا به بررسی مبانی حاکمیت مردم نزد ایشان میپردازد و با ارزیابی نظریة «جمهوری اسلامی» در افکار طالقانی به جستجوی آموزههای حاکمیت دموکراتیک مبتنی بر دین در آرا ایشان برمیآید و سرانجام مسأله «شورا» و «آزادی» را به عنوان ارکان اصلی تفکر سیاسی ایشان از زوایای گوناگون به بحث میگذارد و در پایان یک ارزیابی منتقدانه از تعامل دین و دموکراسی در اندیشة ایشان بهدست میدهد. البته توجه به این نکتة مهم ضروری است که رحلت زود هنگام آیت الله طالقانی به او مجال نداد تا آرا و اندیشههای خود را در عرصة عمل و در مرحلة استقرار نظام جمهوری اسلامی بیازماید. به همین دلیل تحولات سریع و بحرانهای گستردة سیاسی ــ فکری پس از انقلاب اقتضا میکرد که نظام اسلامی تحت رهبری امام خمینی در مسیر دیگری ره بپوید که ممکن است نهایتاً با برخی نگرشهای طالقانی ــ که صرفاً مربوط به دورة خاص و کوتاه پس از انقلاب است ــ مغایرتهایی داشته باشد. از آنجا که هدف این مقاله بررسی اندیشة سیاسی طالقانی است به این مغایرتها اشارهای نمیکند و پیشاپیش خوانندگان این مقاله را نسبت به آن نکات هشدار میدهد.