مبانی نظری امام خمینی در عشق عرفانی و مقایسة آن با مبانی بنیانگذار عرفان عاشقانه، احمد غزالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه عرفان اسلامی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

 جریان عرفان عاشقانه چه در بعد نظری و چه در بعد عملی و سلوکی، دارای اصول و ویژگیهایی است که کمتر بدان توجه شده است. با مشخص نمودن چند مورد مهم از اصول و ویژگیهای نظری در آثار احمد غزالی میتوان دریافت که چگونه او توانسته است جریان عرفان عاشقانه را به صورت یک جریان و ساحت مستقل و شکوفا رواج دهد و در مقایسه با آرای امام در این موضوع میتوان دریافت که عرفان عاشقانة خراسانی تا چه حد توانسته است در آرای عرفانی یک عارف معاصر هرچند با مشربی متفاوت، تأثیرگذار باشد. مدعا و دستآورد این پژوهش به طور مشخص این است که امام خمینی به عنوان عارفی برخاسته از مکتب ابنعربی و با مشرب صدرایی، مبانی عرفان عاشقانة خراسان را هرچند به طور کلی میپذیرد و بخصوص در اشعار خود با زبانی بسیار شبیه با زبان عرفای خراسان بیان میدارد، اما گاه بخصوص در آثار منثور، همان اصول را به گونهای دیگر و به بیانی رایج در مکتب ابنعربی مطرح ساخته است و تحت تأثیر رویکرد رایج در فقه شیعی، به اصول ناظر به برخی از سنن عرفان عاشقانه همچون عشق مجازی، توجه چندانی نداشته است.
ت.

کلیدواژه‌ها


-        ابن‌دباغ، عبدالرحمن بن محمد انصاری.(1378) عشق اصطرلاب اسرار خداست(مشارق)، تحقیق هلموت ریتر، ترجمه قاسم انصاری، تهران:کتابخانه طهوری.
-         ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله.(1388) مجموعه رسائل شیخالرئیس ابنسینا، رسالة العشق، قم: آیت اشراق.
-        ابن عربی، محی‌الدین. (1370) فصوص الحکم، تهران: الزهرا، چاپ دوم.
-        ابن عربی، محی‌الدین.  (1998)الفتوحات المکیه، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
-        امام خمینی، سید روح‌الله.(1372)مصباح الهدایة إلی الخلافة و الولایة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ اول.
-        امام خمینی، سید روح‌الله. (1373) آداب الصلوة،تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ چهارم.
-        امام خمینی، سید روح‌الله . (الف1379) دیوان امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ بیست و هفتم.
-        امام خمینی، سید روح‌الله . (ب1379) طلب و اراده، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ اول.
-        امام خمینی، سید روح‌الله . (الف1375) سرّالصلوة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ چهارم.
-        امام خمینی، سید روح‌الله . (ب1375) شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ هفتم.
-        امام خمینی، سید روح‌الله. (1377) شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ اول.
-        رودگر، محمد. (1390) عرفان جمالی در اندیشههای احمد غزالی، قم: نشر ادیان، چاپ اول.
-        سهروردی، شهاب‌الدین یحیی بن حبش. (1395) مونس العشاق: فی حقیقة العشق یا رساله عشق، تصحیح و تحشیه صادق نیک‌پور، تهران: ارباب قلم.
-        شروانی، جمال‌الدین خلیل. (1375) نزهة المجالس، تصحیح محمدامین ریاحی، تهران: انتشارات علمی، چاپ دوم.
-        طباطبایی، فاطمه. (1388) سخن عشق؛ دیدگاهها امام خمینی و ابنعربی، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، چاپ دوم.
-        عطار نیشابوری، فریدالدین. (1387) دیوان قصاید و ترجیعات و غزلیات، تصحیح سعید نفیسی، تهران: شقایق.
-        عین‌القضات، عبدالله بن محمد همدانی. (1364)لوایح، تصحیح رحیم فرمنش، تهران:چاپ منوچهری.
-        مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. (تابستان 1374) حضور، شماره 12.
-        غزالی، محمدبن محمد.(1387) المنقِذ من الضلال، تصحیح عبدالحلیم محمود، قاهره: دارالمعارف.
-        مجاهد، احمد.(1372)شروح سوانح (سه شرح بر سوانح العشاق)، تهران: سروش.
-        مجاهد، احمد . (1376)مجموعه آثار فارسی احمد غزالی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ سوم.
-        ملاصدرا، صدرالدین محمد شیرازی. (1981) الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.