نقش پیش فرض در فقه و حقوق کیفری با رویکردی بر آرای امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه پیام نور

2 کارشناس ارشد حقوق جزا و جرمشناسی دانشگاه پیام نورکرج، البرز، ایران.

چکیده

پیش‌فرض، امری است که در بستر زمان و مکان، تحت تأثیر فرهنگ جامعه، خانواده، اقتصاد و ... در ضمیر افراد نهادینه می‌شود و در تصمیم‌ گیری‌ها مؤثر است. قانون‌گذاران کیفری نیز در عرصة تقنین از این قاعده مستثنا نیستند. تحقیق حاضر در مقام احصاء و تبیین برخی از مهم‌ترین پیش‌فرض‌هایی است که احکام فقهی جزائی را تحت تأثیر قرار داده است. از باب نمونه پیش‌فرض حجیت خبر واحد در مواجهه با اخبار منتسب به معصومین علیهم‌السلام، عملاً سبب غیرقابل طرح بودن سایر ادله گردیده است. نتیجه اینکه اغلب ادله متنی مثل اخبار و احادیث، بر ادله غیر متنی نظیر دلیل عقل و بنای عقلا سلطه یافته‌اند. علاوه بر اینکه اخبار با دشواری‌های متعددی هم در سند و هم در دلالت مواجهند، درک مدلول آن‌ها، اغلب تحت تأثیر پیش‌فرض‌هایی صورت می‌گیرد که ما را از مقصود شارع دور می‌نماید. جلوه‌های مقاصدی فقه امام خمینی مرتبط با همین پیش‌فرض است.

کلیدواژه‌ها


-         ابوزید، نصر حامد. (1998) النص، السلطه، الحقیقه، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
-         امام خمینی، سید روح الله. (1380) آدابالصلوة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-         باختین، تزوتان تودوروف. (1387) منطق گفتگویی باختین، تهران: نشر مرکز.
-         حرب، علی. (1980) حدیث النهایات، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
-         سعدی، شیخ مصلح الدین. (1389) گلستان سعدی، مصحح عزیز الله علیزاده، تهران: فردوس.
-         شهید ثانی، زین الدین بن علی جبعی عاملی. (بی‌تا)  الروضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه، بیروت: دارالکتب الاسلامیه.
-         علیدوست، ابوالقاسم. (1381) فقه و عقل، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
-         قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
-         کاتوزیان، ناصر. (1394) مقدمه علم حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-         کدیور، جمیله. (1379) تحول گفتمان سیاسی شیعه در ایران، تهران:  نشر طرح نو.
-         کلارکسون، کریستوفر. (1371) تحلیل مبانی حقوق جزا، ترجمه حسین میرمحمدصادقی، تهران: معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی.
-         گرجی، ابوالقاسم. (1378) امام خمینی و حکومت اسلامی (مصاحبههای علمی)، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
-         لاریجانی، صادق. (1376) گفتگوهای فلسفه فقه، قم: بوستان کتاب قم.
-         مجتهد شبستری، محمد. (1381) هرمنوتیک کتاب و سنت، تهران: طرح نو.
-         محقق داماد، سید مصطفی. (1383) قواعد فقه بخش جزایی، تهران: مرکز نشر علوم انسانی.
-         مکارم شیرازی، ناصر (1394) تعزیر و گسترة آن، تهران: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌بیت(ع).
-         ملکیان، مصطفی. (1376) گفتگوهای فلسفه فقه، قم: بوستان کتاب قم.
-         موسوی بجنوردی، سید محمد. (1378) امام خمینی و حکومت اسلامی (مصاحبههای علمی)، تهران:  مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-         موسوی بجنوردی، سید محمد. (1384) قواعد فقهیه، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
-         موسوی غروی، سید محمدجواد. (1377) فقه استدلالی در مسائل اخلاقی، تهران: نگارش.
-         میرزای قمی، ابوالقاسم. (1363) قوانین الاصول، قم:  نشر حوزه انتشارات اسلامی.
-        میرعمادی، سید علی. (1382) شناخت ذهن و زبان درگذر زمان، تهران: ورجاوند.