بررسی عدم حصر مصادیق فقهی حرج زوجه در طلاق حرجی با رویکردی بر نظرات امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد تمام و همکار علمی گروه فقه پژوهشکدة امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار گروه فقه و حقوق واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

قاعده نفی عسر و حرج  از عناوین ثانویه و یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین قواعد فقهی به شمار می‌آید و بخش چشمگیری از تحولات حقوق خانواده ناشی از این عنوان است.
مهم‌ترین عاملی که در فقه، سبب جواز درخواست طلاق از سوی زوجه شده، مسئله عسر و حرج وی است. در کتب فقهی متعدد مصادیق حرجی زوجه در بحث طلاق بر اساس نصوص روایی بیان‌شده است و در پژوهش حاضر، سعی بر آن شده است ابتدا به تبیین کلام فقهای امامیه در مصادیق حرج زوجه و حق درخواست طلاق وی پرداخته تا درنهایت بتوانیم با تجزیه‌وتحلیل آن مصادیق و بیان ادله‌ای، بدین نتیجه دست‌یابیم که مصادیق مذکور در کلام فقها حصری و تحدیدی نبوده بلکه جنبه تمثیلی داشته است و بر اساس مقتضیات زمان و مکان و شرایط اجتماعی گوناگون، متعدد و مختلف خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


-         آل کاشف الغطاء، محمدحسین بن علی. (1359) تحریرالمجله، نجف اشرف: المکتبه المرتضویه.
-         ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد.(1364) النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
-         ابن فهد حلی، احمد بن محمد. (1414 ق) المهذب البارع فی شرح مختصر النافع، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
-         ابن منظور، جمال‌الدین محمد بن مکرم. (1414 ق) لسانالعرب، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
-         اسدی، لیلا. (1378) «جرم ترک انفاق و ضمانت‌های اجرایی آن»، مجله فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، شماره 13.
-         اصفهانی، سید ابوالحسن. (1422 ق) وسیلة النجاه (مع حواشی الامام الخمینی)، قم: مؤسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی(ره).
-         امام خمینی، سیدروح الله. (1422 ق) رساله نجاة العباد، تهران: مؤسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی(ره).
-         امام خمینی، سیدروح الله. (1392)استفتائات، تهران: مؤسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی(ره).
-         امام خمینی، سیدروح الله. (1379) تحریر الوسیله تهران: مؤسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی(ره)، چاپ اول.
-         انصاری، شیخ مرتضی.(1415ق) کتاب النکاح، قم: کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
-         بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم. (1405ق) الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
-         جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1376) مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
-         جوهری، اسماعیل بن حداد. (1410 ق) تاج اللغة و صحاح العربیه، بیروت: دارالعلم للملایین.
-         حر عاملی، محمد بن حسن. (1409 ق) تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
-         حر عاملی، محمد بن حسن. (1418 ق) الفصول المهمة فی أصول الأئمة، قم: مؤسسه معارف اسلامى امام رضا(ع).
-         حسینی روحانی، سید صادق. (1412 ق) فقهالصادق(ع)، قم: دارالکتب.
-         حسینی مراغی، میر فتاح. (1417 ق) العناوین الفقهیه، قم: مؤسسة النشرالاسلامی.
-         خمینى، سید مصطفى.(1376) مستند تحریر الوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
-         خوانساری، سید احمد بن یوسف. (1405 ق) جامعالمدارک فی شرح مختصر النافع، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
-         خویی، ابوالقاسم. (1410 ق) منهاج الصالحین، قم: نشر مدینة ‌العلم.
-         زبیدی، ابی‌الحسین احمد. (1414 ق) تاجالعروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
-         شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1410 ق) الروضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه (المحشی - کلانتر)، قم: کتاب‌فروشی داوری.
-         شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1413ق) مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، قم: مؤسسه معارف اسلامی.
-         شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (1400 ق) النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتاب العربی.
-         شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن.  (1407 ق) تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-         صاحب بن عباد. (1414 ق) المحیط فی اللغه، بیروت: عالم الکتاب.
-         طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (1414 ق) تکمله العروة الوثقی، قم: کتاب‌فروشی داوری
-         طبرسی، فضل بن حسن. (1406 ق) مجمعالبیان فی تفسیرالقرآن، بیروت: دارالمعرفه للطباعة و النشر.
-         علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (1387) ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
-         کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب. (1407 ق) اصول کافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-         محقق داماد، سید مصطفی. (1393) بررسی فقهی حقوق خانواده (نکاح و انحلال آن)، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی
-         محقق کرکی، علی بن حسین. (1414 ق) جامعالمقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
-         مکارم شیرازی، ناصر. (1376) استفتائات جدید، قم: مدرسه امام امیرالمؤمنین(ع).
-         مکارم شیرازی، ناصر (1411 ق) القواعد الفقهیه، قم: مدرسه امام امیرالمؤمنین(ع).
-         موسوی بجنوردی، سید حسن. (1419 ق) القواعد الفقهیه، قم: نشر الهادی.
-         میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد. (1413 ق) جامعالشتات فی أجوبة السؤالات، تهران: مؤسسه کیهان.
-         نجفى، محمد حسن.(1404 ق) جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی
-         نراقی، احمد.(1417 ق) عوائدالایام فی بیان قواعدالاحکام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
-        هاشمی شاهرودی، سید محمود. (1426 ق) فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیت(ع)، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت (علیهم‌السلام).