دیات متناسب و نامتناسب با تأکید بر نظر امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه حقوق اسلامی- دانشکده حقوق- دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری- تهران

چکیده

دیات، هر فلسفه‌ای داشته باشد، باید به دلیل عقل یا طبق سیره عقلا، با جنایات متناسب باشد. بعلاوه، دیات نیز باید با هم متناسب باشد، یعنی جنایت‌های مشابه دیات مشابه داشته باشد. در بعضی از روایات، با مقایسه جنایات و دیات، تناسب دیات به‌وضوح پیداست؛ اما در بعضی از آن‌ها تناسب دیات مخدوش به نظر می‌رسد. در این مقاله، با استناد به روایات، بیش از سی مورد دیات متناسب و به همین تعداد دیات نامتناسب نشان داده‌شده است. با تعارض «روایات دال بر دیات نامتناسب» با «دلیل عقل یا بنای عقلا» می‌توان به ‌صورت‌های مختلف مواجه شد. بعید نیست بتوانیم بگوییم مردم، در عصر صدور روایات، دیات را پذیرفته بوده و آن را ظالمانه نمی‌دانسته‌اند؛ اما این، دلیل نمی‌شود که اگر امروزه عموم عقلای عالم بعضی از آن‌ها را نامتناسب و غیرعادلانه می‌دانند، ما همچنان بتوانیم آن‌ها را به شارع عادل حکیم نسبت دهیم. چه‌بسا فقها در تحلیل‌های مجدد و مستمر خود به نتایجی برسند و دیاتی را از روایات استنباط کنند که با اصول مسلم عقلی و عقلایی و فرهنگ دینی مغایر نباشد.

کلیدواژه‌ها


-         اسماعیل تبار، احمد و همکاران. (1387) منابع فقه شیعه، تهران، فرهنگ سبز، چاپ اول.
-         امام خمینی، سید روح‌الله. (1421 ق) تحریر الوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-         برقی، احمد. (1371 ق) المحاسن، قم: دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
-         بروجردی حسین. (1387) جامع أحادیث الشیعه، تهران، فرهنگ سبز، چاپ اول.
-         سبزواری، سید عبدالاعلی. (1413 ق) مهذب الاحکام، قم، مؤسسة المنار، چاپ چهارم.
-         کلینی، محمد بن یعقوب. (1407 ق) الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
-         کوشا، جعفر و محمدحسین زارعی. (1390) «اصل تناسب جرم و مجازات در حقوق بین‌المللی کیفری»، مجله تحقیقات حقوقی، ویژه‌نامه شماره 7، زمستان.
-         ناصح، یحیی. (1376) «دو یادداشت»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 19 و 20، بهار و تابستان.