تحلیل و بررسی اجتماع اسباب از دیدگاه فقه و حقوق کیفری با تأکید بر نظر امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه خوارزمی - دکتری فقه و حقوق جزا

2 دانشگاه خوارزمی

چکیده

چکیده: با توجه به لزوم رسیدن به اتحاد رویه مُقَنن در تدوین قانون مربوط به‌صور مختلف ارتکاب جرم، این مقاله به بررسی یکی از مهم‌ترین مباحث در فقه و حقوق که همانا بحث تعدد اسباب اعم از طولی و عرضی یا اجتماع اسباب و مباشر و حتی تعدد مباشر است می‌پردازد. باورمندی مبتنی بر الزام قانونی نسبت به احراز رابطۀ سببیت بین رفتار و نتیجۀ مجرمانه به‌عنوان یکی از عناصر تشکیل‌دهندۀ عنصر مادی در جنایات و همچنین میان فعل زیانبار و خسارت‌های وارد شده که از ارکان مسئولیت مدنی محسوب می‌شود؛ نمی‌تواند عاملی برای نادیده گرفتن کاستی‌ها و نقصان‌های فراوان و مشهود در قوانین مجازات اسلامی 1392 به‌ویژه فقدان معیار واحد و تجویز راهکارهای متعدد برای احراز سببیت باشد. لذا با بررسی قوانین و نظریه‌های مختلف، این تحقیق منتج به آن گردید که در وضعیت کنونی برای احراز سببیت باید علاوه بر بررسی نوع مداخله عوامل و نوع رفتار مرتکبان در قالب تعدد اسباب یا تعدد مباشر و یا اجتماعی از هر دو، با استناد به ماده‌های قانونی، رویۀ قضایی با بهره‌گیری از منابع مختلف به‌ویژه آرای فقهی، بخصوص دیدگاه امام خمینی شرایط و واقعیات هر پرونده مدنظر قرار گیرد و با در نظر گرفتن عرف، رابطۀ سببیت را تبیین نماید.

کلیدواژه‌ها


  • منابع

    • ‌آقایی‌نیا، حسین (1378) حقوق کیفری اختصاصی جرائم علیه اشخاص (جنایات)، تهران: بنیاد حقوقی میزان، چاپ چهارم.
    • ادریس، عوض احمد. (1377) دیه، ترجمه علیرضا فیض، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم.
    • اردبیلى، احمد بن محمد. (1403ق) مجمع الفائدة و البرهان، قم: دفتر انتشـارات اسلامى، چاپ اول.
    • اردبیلی، محمدعلی.(1392) حقوق جزای عمومی، تهران: بنیاد حقوقی میزان، چاپ30.
    • امام‌خمینى، روح‏الله.(1385) تحریر الوسیلة(ترجمه فارسى)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینى، چاپ اول.
    • ــــــــــــــــــ . (1379) تحریر الوسیلة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینى، چاپ 1.
    • امیری قائم مقامی، عبدالحمید. (1378) حقوق تعهدات، تهران: نشر میزان.
    • حائری، سید کاظم. (1418ق) تقریر مباحث الأصول از سید محمدباقر تقریر سید کاظم حائری، قم: نشر اسماعیلیان.
    • رستمی، هادی و هادی شعبانی کندسری. (تابستان 1395) «احراز رابطۀ سببیت در فرض مداخله عوامل گوناگون در جنایات و خسارات مالی (با تأکید بر قانون مجازات اسلامی 1392)» پژوهش حقوق کیفری، سال چهارم، شماره پانزدهم، صص 143-171.
    • شهید‌ ثانی، زین الدین بن علی. (1413 ق) مسالک الأفهام، قم: انتشارات مؤسسه المعارف الاسلامی، چاپ اول.
    • صادقی، محمد‌هادی. (تابستان1393) «اجتماع سبب و مباشر در قانون مجازات اسلامی 1392»، مجله مطالعات حقوقی، دورۀ ششم ، شمارۀ دوم، صص 97-123.
    • عاملی، سیدجواد. (1419ق) مفتاح الکرامه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    • علامه حلی، حسن بن یوسف. (1388ق) تذکرۀ الفقهاء، قم: مؤسسه آل البیت علیه السلام، چاپ اول.
    • ــــــــــــــــــ . (1413ق) قواعد الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
    • ــــــــــــــــــ . (1420ق) ارشاد الاذهان فی سلسله الینابیع الفقیه، بی‌جا: نشر دارالاسلامیه.
    • فاضل لنکرانی، محمد. (1418ق) تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة، قم: مرکز فقه الائمه الاطهار علیهم السلام، چاپ بیستم.
    • فیض، علیرضا. (1389) مقارنه و تحقیق در حقوق جزای اسلام، تهران: سازمان چاپ و انتشارات تهران.
    • کاتوزیان، ناصر. (1387) الزام‌های خارج از قرارداد، مسئولیت مدنی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ چهاردهم.
    • ــــــــــــــــــ . (1374) الزام‌های خارج از قرارداد، مسئولیت مدنی( ضمان قهری)، تهران: دانشگاه تهران.
    • محسنی، مرتضی. (1376) دوره حقوق جزای عمومی، انتشارات گنج دانش، چاپ اول.
    • محسنی، فرید و نصیر ملکوتی. (پاییز1394) «رابطه سببیت در قانون مجازات اسلامی 1392»، مجله حقوقی دادگستری، سال هفتاد ونهم، شماره نودویکم، صص135-158.
    • محقق داماد، سید مصطفی. (1392) قواعد فقه، بخش مدنی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    • محقق حلی، نجم الدین. (1408ق) شرایع الاسلام، ترجمه محمدتقی دانش پژوه، بی‌نا، بی‌جا.
    • مدنی تبریزی، یوسف. (1428ق) مسائل مستحدثه، قم: انتشارات آیت الله مدنی تبریزی، چاپ پنجم.
    • مراغی، احمد مصطفی. (1418ق) تفسیر المراغی، نسخه الکترونیکی.
    • موسوی اردبیلی، عبدالکریم. (1403ق) حول الحدود و التعزیر، قم: مؤسسه النشر.
    • موسوی بجنوردی، محمد. (1388) قواعد فقه، تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج.
    • نائینی، محمدحسین. (1418ق) تنبیه الأمة و تنزیه الملة، تصحیح سید جواد ورعی، قم: انتشارات بوستان کتاب.
    • نجفی، محمد‌حسن. (1404ق) جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: انتشارات داراحیاء التراث‌العربی‌، چاپ هفتم.
    • نراقی مولی محمد بن احمد. (1422) مشارق الاحکام، قم: کنگره نراقین ملا مهدی و ملا احمد، چاپ دوم.
    • هاشمی، احمد علی. (پاییز و زمستان1392) «اسباب متعدد در مسئولیت مدنی» دو فصلنامه علمی- پژوهشی دانش حقوق مدنی، سال دوم، شماره دوم، صص1-15.
    • هاشمی شاهرودی، سید محمود و دیگران. (1423) موسوعۀ الفقه الاسلامی، قم: مؤسسه دائرۀ المعارف فقه الاسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، چاپ اول.