طمأنینه در نگاه عرفانی امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه عرفان اسلامی، دانشگاه بین المللی اهل بیت (علیهم السلام)، تهران، ایران.

2 استادیار گروه تاریخ و تمدن اسلام، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

طمأنینه در عرفان امام خمینی به‌عنوان مقامی پیش از مرتبۀ مشاهده مطرح‌شده است. امام ضمن بیان بسترهای شکل‌گیری طمأنینه، آثار طمأنینه را نیز بیان کرده‌اند و سخن از فواید طمأنینه نیز گفته‌اند؛ امّا در این مقاله ضمن توضیح مفهوم طمأنینه از نگاه امام و آثار و فواید آن، به بررسی دو نکته بدیع «مفهوم طمأنینه محض» و «طمأنینه اجتماعی» در عرفان ایشان می‌پردازیم. بی‌شک تبیین عرفانی مقام طمأنینه، بر اساس مبانی نظری فردی که در اوج تکانه‌های حکومت‌داری و سیاست ورزی، مدعی داشتن «قلبی آرام و روحی مطمئن» است، روشنگر یک راهبرد در سیر و سلوک عملی نیز خواهد بود. این پژوهش از منابع کتابخانه‌‌ای و به روش تحلیلی انجام‌شده است و در پی اثبات فرضیه اعتقاد امام به حالات نفسانی محض و وجود عنصری با عنوان طمأنینه اجتماعی در عرفان امام به‌عنوان موضوعی نوآورانه در عرفان اسلامی است.

کلیدواژه‌ها


ابن عجیة، احمد بن محمد. (2005)إیقاظ الهمم فى شرح الحکم، قاهره: دار جوامع الکلم، چاپ اول.
ابن عربى، محیى الدین. (1994)الفتوحات المکیة،تصحیح عثمان یحیی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم،4 جلدی.
ابونصر سراج، عبدالله بن علی. (1914)اللمع فى التصوف‏، لیدن: مطبعة البریل.
امام خمینی، سید روح اللّه. (1370)آداب الصلاة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
امام خمینی، سید روح اللّه. (1387)شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوازدهم.
امام خمینی، سید روح اللّه. (1395) شرح دعای سحر (ترجمه فارسی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ پنجم.
امام خمینی، سید روح اللّه. (الف 1388) تفسیر سوره حمد، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ یازدهم.
امام خمینی، سید روح اللّه. (ب 1388) شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم.
امام خمینی، سید روح اللّه. (ج 1388) وصیتنامه سیاسی الهی امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ بیست و نهم.
امام خمینی، سید روح اللّه. (1385) صحیفه امام(دوره 22 جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم.
امام خمینی، سید روح اللّه. (الف 1378) سرّالصلاة (معراج السالکین و صلاة العارفین)،تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ ششم.
امام خمینی، سید روح اللّه. (ب 1378)التعلیقة علی فوائد الرضویة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوم.
امام صادق، جعفر بن محمد. (1400 ق)مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة، بیروت: اعلمی، چاپ اول.
انصاری، خواجه عبدالله. (1417 ق) منازل السائرین‏، تصحیح محمد خواجوی، تهران: دارالعلم.
بکری، ابوالقاسم عبدالرحمن. (1421 ق) الانوار فى علم الاسرار و مقامات الابرار،تصحیح احمد فرید المزیدى‏، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
ترمذی، محمد بن علی. (1426 ق)ریاضة النفس، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ دوم.
جامی، عبدالرحمن بن احمد. (1343 ق) مقامات شیخالاسلام حضرت خواجه عبدالله انصاری، کابل: وزارت مطبوعات.
رازى‏، یحیی بن معاذ. (1423 ق) جواهر التصوف، قاهره: مکتبة الآداب، چاپ اول.
شریف الرضى، محمد بن حسین. (1414 ق) نهجالبلاغه، با تصحیح صبحی صالح، قم: هجرت چاپ اول.
 فورمن، رابرت کی سی.(1384) عرفان، ذهن، آگاهی، ترجمه سیدعطاء انزلی، قم: انتشارات دانشگاه مفید، چاپ اول.
مرتضوی لنگرودی، سید محمدحسن. (1386)جواهر الأصول (تقریرات درس اصول امام خمینی تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، چاپ دوم.
مستملى بخارى‏، اسماعیل. (1363) شرح التعرف لمذهب التصوف، تهران: اساطیر، چاپ اول.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (1373) مثنوی معنوی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول.
نسفى، عزیزالدین. (1362)الإنسان الکامل، تصحیح ماریژان موله، تهران: کتابخانه طهوری.
نفرى، محمد بن عبدالجبار. (‏ 2007) الاعمال الصوفیة، بغداد: منشورات الجمل، چاپ اول.