اهم اصول حاکم بر سازمان های اداری و متناسب سازی آن در حکومت اسلامی با تکیه بر نظر امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

چکیده

دولت ها برای اجرای مسئولیت های حاکمیتی و اجتماعی خود؛ نیازمند به ایجاد سازمان برای خدمت یا نفع عمومی هستند. سازمان ها در مقام وضع و اجرا دارای یکسری اصول و قواعد هستند. این اصول ماهیتی فرا سازمانی دارند، یعنی هم در درون و هم در بیرون سازمان وجود داشته و می توان از آن ها استفاده نمود. اهم این اصول عبارتند از حاکمیت قانون، سلسله مراتب، تمرکز و عدم تمرکز، مشورت، مدیریت علمی، مسئولیت مدنی. از آنجایی که این اصول در انضباط، انسجام، قانونمندی و مردمی بودن دستگاه های اجرایی نقش مهمی دارند؛ لذا ضروری است مفاهیم آن بر اساس موازین اسلامی متناسب سازی گردد. شیوۀ پژوهش به روش کتابخانه ای و اسنادی و با بهره گیری از کتب حقوقی و فقهی انجام شده است. اصول سازمان های اداری در حکومت اسلامی منبعث از مبانی دینی است و دارای خصوصیاتی چون بنیادین، ریشه ای، کلی و عام، مستمر و دائمی، ارشادی و عملی است. در حقیقت توجه به اصول سازمان های اداری اسلامی منجر به شکوفایی سازمان و محیط اجتماعی شده و استقرار آن موجب جلوگیری از تضییع حقوق و سوءاستفاده از قدرت و برقراری مفهوم عدالت، نظم و مسئولیت می گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آمدی تمیمی، عبدالواحد. (1410 ق) غررالحکم، قم: نشر دارالکتب الاسلامی. - آقا نظری، حسن. (1396) «بررسی فقهی-حقوقی شخصیت حقوقی»، مجله حقوق اسلامی، شماره 54، صص 112-87. - الوانی، سید مهدی. (1396) تصمیم گیری و تعیین خط مشی دولتی، تهران: انتشارات سمت، چاپ بیست و یکم. - الوانی، سید مهدی. (1379) مدیریت عمومی، تهران: نشر نی، چاپ پانزدهم. - انصاری، ولیالله.(1392) کلیات حقوق اداری، تهران: نشر میزان، چاپ دهم. - امام خمینی، سید روح الله. (1376) استفتائات، قم: انتشارات اسلامی. - امام خمینی، سید روح الله. (1379) تحریر الوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ اول. - امام خمینی، سید روح الله. (1385) صحیفه امام (دوره 22 جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم. - امام خمینی، سید روح الله. (1357) ولایت فقیه، تهران: انتشارات امیرکبیر. - باریکلو، علیرضا. (1387) مسئولیت مدنی، تهران: نشر میزان. - پروین، خیرالله. (1393) مبانی حقوق عمومی، تهران: انتشارات سمت، چاپ دوم. - تاجر، مهدی. (پاییز و زمستان 1393) «جایگاه عقل در فهم دین اسلام ازنظر استاد مطهری(ره)»، نشریه بلاغ مبین، شماره 40 و 41، صص 121-105. - جوادی آملی، عبدالله. (1378) ولایت فقیه، قم: نشر اسراء. - دانایی فرد، حسن. (1395) نهضت های مدیریتی در بخش دولتی، تهران: انتشارات سمت. - درخشان، داور.(1400)«اصول نوین حقوق اداری در پرتوی نهج البلاغه»، مطالعات حقوق شهروندی، شماره 18، صص 224-209. - رضائیان، علی. (1396) مبانی سازمان و مدیریت، تهران: انتشارات سمت، چاپ بیستم. - زارعی، جعفر.(1396) «اصول حقوق اداری در سنت و سیره معصومین»، اندیشه های حقوق عمومی، شماره 12، صص 98-85. - شریف رضی، محمد بن حسین.(1359) نهج البلاغه، ترجمه فیض الاسلام، تهران: انتشارات صائب. - شهید اول، شمس الدین ین محمد مکی عاملی. (بی تا) اللمعة الدمشقیه، قم: چاپخانه علمیه. - صالحی، مصطفی.(1399) «عوامل بروز فساد اداری از دیدگاه اسلام»، قانون یار، دوره چهارم، شماره 14. - طباطبایی مؤتمنی، منوچهر. (1393) حقوق اداری، تهران: انتشارات سمت، چاپ نوزدهم. - طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (بی تا). ملحقات العروة الوثقی، قم: انتشارات داوری. - عباسی، بیژن.(1393) «بررسی تطبیقی مسئولیت مدنی اداره»، فصلنامه حقوق اداری، سال دوم، شماره 5، صص 64-33. - عباسی، بیژن و سید مجتبی حسینی الموسوی.(1396) «قراردادهای اداری از منظر فقه مذاهب اسلامی»، فقه مقارن، شماره 10، صص 53-17. - غفاری، زاهد، علیزاده، قدسی. (1390)«جایگاه و ابعاد مشورت در سیره عملی امام خمینی (ره)»، فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی، تهران، شماره اول، صص 149-125. - فروزنده دهکردی، لطفالله و علی اکبر جوکار.(1397) مدیریت اسلامی و الگوهای آن، تهران: نشر دانشگاه پیام نور، چاپ دوازدهم. - فیضی، طاهره. (1378) مبانی سازمان و مدیریت، تهران: نشر دانشگاه پیام نور، چاپ هفتم. - قلی پور، رحمتالله. (1395) چالش های نظام اداری، بررسی موردی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم. - کاتوزیان، ناصر.(1369) حقوق مدنی ضمان قهری، تهران: نشر دانشگاه تهران. - کاتوزیان، ناصر. (1394) مبانی حقوق عمومی، تهران: نشر میزان، چاپ پنجم. - متدین، محمدمهدی. (1397) تحلیل هزینه و منفعت، تهران: انتشارات آها، چاپ سوم. - مدنی، سید محمود. (1393) احکام مصلحتی در فقه اسلامی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی. - مجلسی، محمدباقر.(1403 ق) بحارالانوار، بیروت: نشر دار الاحیاء التراث العربی. - مشبکی، اصغر.(1380) مدیریت رفتار سازمانی، تهران: نشر ترمه، چاپ دوم. - هاشمی، محمد. (1383) اسلام و حقوق بشر، تهران: شرکت سهامی انتشار. - هداوند، مهدی. (1394) حقوق اداری تطبیقی، تهران: انتشارات سمت، چاپ پنجم. - هداوند، مهدی و علی مشهدی. (1395) اصول حقوق اداری در پرتو آراء دیوان عدالت اداری، تهران: انتشارات خرسندی، چاپ چهارم. - نجاری، رضا. (1397) مبانی مدیریت اسلامی، تهران: نشر دانشگاه پیام نور، چاپ دوازدهم. - نجفی، محمدحسن. (1392 ق) جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران: نشر دارالکتب الاسلامیه. - ولی زاده، حسین.(1400) «اسلامی سازی در حقوق اداری از نظر قرآن و اسلام»، تحقیقات حقوق قضایی، شماره 4، صص 86-43. - ویژه، محمدرضا و فاطمه افشار.(1395) «امکانسنجی نظارت بر اشتباه مقام اداری در حقوق اداری ایران با رویکردی به فقه امامیه و نظام حقوقی ایران»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، سال هفدهم، شماره 1، پیاپی 43.