بررسی صدق موضوعی قمار بر شرط‌بندی‌های اینترنتی با تأکید بر اندیشه‌های امام خمینی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، مشهد، ایران.

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، مشهد، ایران.

چکیده

قمار از محرمات الهی و یکی از راه‌های درآمد نامشروع است که باگذشت زمان، مصداق‌های مختلفی پیدا کرده است. بر اساس قانون مجازات اسلامی نیز قمار جرم محسوب می‌شود. نوشته حاضر با بررسی توصیفی- تحلیلی نظرات فقها و حقوق‌دانان و با تأکید بر نظرات امام خمینی درصدد بررسی صدق موضوعی قمار بر شرط‌بندی‌های اینترنتی است و به این نتیجه دست یافته است که با بررسی تعاریف قمار از نظر اهل لغت، فقها و حقوق‌دانان و تحلیل نظرات امام، قمار به معنی مغالبه با شرط رهن است و ابزار در مفهوم آن مدخلیتی ندارد. شرط‌بندی‌های اینترنتی مصداقی نوین از قمار محسوب می‌شوند. با تمسک به ادله‌ای مانند وسعت مفهوم بازی، امکان اطلاق قمارخانه به سایت‌های شرط‌بندی، اهمیت دیدگاه عرفی، توجه به فلسفه تحریم قمار، اطلاق روایات و عدم اخذ ابزار خاص در مفهوم قمار، می‌توان قائل به صدق موضوعی قمار بر این موارد شد.

کلیدواژه‌ها


  • آخوند خراسانی، محمدکاظم. (1433 ق) کفایة‌الأصول، با تحقیق شیخ عباس علی زارعی سبزواری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ هشتم، 2 جلدی.
  • ابن‌عاشور، محمدطاهر. (بی‌تا) مقاصدالشریعة‌الإسلامیة، با تحقیق محمدالحبیب ابن‌الخوجه، قطر: وزارة الاُوقاف و الشوؤن‌الاسلامیه، 3 جلدی.
  • ابن‌فارس، احمدبن‌زکریا. (1404 ق) معجم مقائیس اللغة‌، با تصحیح عبدالسلام محمد هارون،‌ قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، چاپ اول،6 جلدی.
  • ابن‌منظور، ابوالفضل. (1414 ق) لسان العرب‌، با تصحیح احمد فارس صاحب الجوائب‌، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ سوم،15 جلد.
  • اصفهانی، محمدتقی. (1406 ق) روضةالمتقین فی شرح من لایحضره‌الفقیه، با تصحیح سید حسین موسوی کرمانی، علی‌پناه اشتهاردی و سیدفضل‌الله طباطبایی، قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، 14 جلدی.
  • انصاری، مرتضى بن محمدامین.(1415 ق) المکاسب المحرمة، با تصحیح گروه پژوهش در کنگره‌، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى‌، چاپ اول، 6 جلدی.
  • انصاری، مرتضى بن محمدامین. (بی‌تا) فرائدالأصول، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین قم، چاپ پنجم، 2 جلدی.
  • انصاری، مرتضى بن محمدامین. (1428 ق) المکاسب، با تصحیح شیخ احمد پایانی، قم: دارالحکمة، چاپ ششم، 4 جلدی.
  • انصاری، مرتضى بن محمدامین. (1410 ق) کتاب المکاسب (المحشى)، شارح سید محمدکلانتر، قم: مؤسسه مطبوعاتى دارالکتاب‌، چاپ سوم، 17 جلدی.
  • امام خمینی، سید روح‌الله. (1372) استفتاآت (للإمام الخمینی)، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 3 جلدی.
  • امام خمینی، سید روح‌الله. (1379) تحریرالوسیلة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
  • امام خمینی، سید روح‌الله. (1415 ق) المکاسب المحرمة، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى‌، چاپ اول، 2 جلدی.
  • امامی، سید حسن. (بی‌تا) حقوق مدنی، تهران: انتشارات اسلامیه‌، 6 جلدی.
  • ایزدی‌فر، علی‌اکبر، حسین کاویار، علی حسنجانی. (بهار 1392) «خیار مجلس در قراردادهای الکترونیکی»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 81، صص 92-65.
  • برهانی، محسن و عطیه پارساییان. (1397) «مصداق شناسی موضوعات در حقوق کیفری ایران»، مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره 2، صص 330-309.
  • بهرامی احمدی، حمید. (1390) ضمان قهری (الزامات خارج از قرارداد)، تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ اول.
  • بهجت، محمدتقی. (1428 ق) استفتائات، ‌قم: دفتر آیت‌الله بهجت، چاپ اول، 4 جلدی.‌
  • تبریزی، جوادبن‌علی.(1416 ق) إرشاد الطالب إلى التعلیق على المکاسب‌، قم: مؤسسه اسماعیلیان،‌ چاپ سوم‌، 4 جلدی.
  • توحیدی تبریزی، محمدعلی. (بی‌تا) مصباح الفقاهة‌، تقریر ابحاث ابوالقاسم خویی، بی‌جا، بی‌نا، 7 جلدی.
  • جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1378) مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش، چاپ اول، 5 جلدی.
  • حاجی‌ده آبادی، احمد. (تابستان 1395) «حاکمیت یا عدم حاکمیت اصل 167 قانون اساسی در امور کیفری با نگاهی به قانون مجازات اسلامی 1392»، پژوهش‌های فقهی، شماره 2، صص 288-257.
  • حجتی، سید مهدی، مجتبی باری و محمدعلی اردبیلی. (1390) قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، بی‌جا، نشر دادستان.
  • حر عاملی، محمدبن‌حسن. (1409 ق) تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، با تصحیح گروه پژوهش مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، چاپ اول،30 جلدی.
  • خامنه‌اى، سید على. (1424 ق) أجوبة الإستفتائات،‌ قم: دفتر آیت‌الله خامنه‌ای، چاپ اول.
  • خمینى، سید مصطفى. (بی‌تا) مستند تحریر الوسیلة‌، با تصحیح گروه پژوهش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ اول، 2 جلدی.
  • دانشگاه آکسفورد. (2001) فرهنگ آکسفوردالمنتری، مؤسسه انتشارات یادواره کتاب.
  • دهخدا، علی‌اکبر.(1373) لغت‌نامه دهخدا، تهران: نشر روزنه، 15 جلدی.
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412 ق) مفردات الفاظ القرآن‌، با تصحیح صفوان عدنان داودى‌ لبنان-سوریه: دار العلم- الدار الشامیة‌، چاپ اول.
  • رحیمی، حبیب‌الله. (1388) استفاده بلاجهت (مطالعه تطبیقی)، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ اول.
  • رساله آموزشی رهبری. http: leader.ir 1398/7/23
  • روحانى قمی، سید صادق. (1412 ق) فقه‌الصادق علیه‌السلام‌، قم: مدرسه امام صادق (ع)، چاپ اول‌،26 جلدی.‌
  • زبیدی، سید مرتضی، (1414 ق) تاج العروس من جواهر القاموس‌، با تصحیح على شیرى، بیروت: ‌دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول،20 جلدی.
  • زمخشرى، محمود بن عمر.(1407 ق) الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، با تصحیح مصطفى حسین احمد، بیروت: دار الکتاب العربی‏، چاپ سوم، 4 جلدی.
  • سبزواری، سیدعبدالأعلی. (1413 ق) مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، با تصحیح مؤسسه المنار، قم: مؤسسة المنار، چاپ چهارم، 30 جلدی.
  • سبحانى تبریزی، جعفر.(1424 ق) المواهب فی تحریر أحکام المکاسب‌، قم: مؤسسه امام صادق (ع)، چاپ اول‌.
  • شاهرودی، سید محمود و جمعی از پژوهشگران. (1426 ق) فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام، چاپ اول، 3 جلدی.
  • شعراوی، محمدمتولی (1991) تفسیرالشعراوی، بیروت: أخبار الیوم (ادارة الکتب و المکتبات)، چاپ اول، 12 جلدی.
  • شهیدی تبریزی، میرزا فتاح. (1375 ق) هدایة الطالب إلی أسرار المکاسب‌، تبریز: چاپخانه اطلاعات‌، چاپ اول، 3 جلدی.
  • شهید ثانی، زین‌الدین بن على عاملى. ‌(1413 ق) مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام‌، با تصحیح گروه پژوهش مؤسسه معارف اسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیه‌، چاپ اول، 15 جلدی.
  • شهید ثانی، زین‌الدین بن على عاملى (1412 ق) الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، با شرح سلطان العلماء، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم‌، چاپ اول، 2 جلدی.
  • شیخ طوسى، محمد بن حسن. (بی‌تا) التبیان فی تفسیر القرآن‏، با تصحیح احمد حبیب عاملی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ اول، 10 جلدی.

- شیخ طوسى، محمد بن حسن. (1400) النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، لبنان: ‌دار الکتاب العربی‌، چاپ دوم.

- شیخ طوسى، محمد بن حسن. (1407 ق) الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم.6 جلدی.

صافی گلپایگانی، لطف‌الله.(1417 ق) جامع الأحکام، قم: انتشارات حضرت معصومه سلام‌الله علیها‌، چاپ چهارم، 2 جلدی.

  • صابری، حسین. (1388) فقه و مصالح عرفی، قم: بوستان کتاب.
  • صدر، سید محمد. (1420 ق) ماوراء الفقه،‌‌ با تصحیح جعفر هادى دجیلى‌، بیروت: دار الأضواء للطباعة و النشر و التوزیع‌، چاپ اول، 10 جلدی.
  • صدر، محمدباقر. (1417 ق) بحوث فی علم الأصول، بیروت: الدار الاسلامیة‏‏،11 جلدی
  • صفایی، حسین و حبیب‌الله رحیمی. (1389) مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، چاپ چهارم.
  • صیمرى، مفلح بن حسن. (1420 ق) غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، با تصحیح جعفر کوثرانى عاملى، بیروت: دارالهادی، چاپ اول، 4 جلدی.
  • طاهرى، حبیب‌الله. (1418 ق) حقوق مدنى‌، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، چاپ دوم‌، 5 جلدی.
  • طباطبایی قمی، سید تقی. (1413 ق) عمدة المطالب فی التعلیق على المکاسب، قم: کتابفروشى محلاتى‌، چاپ اول، 4 جلدی.
  • طباطبایی، محمدحسین. (1390 ق) المیزان‌فی‌تفسیرالقرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، 20 جلدی.
  • طبرسی، فضل بن حسن. (1372) مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن،‏ با تصحیح فضل‌الله یزدى طباطبایى و هاشم رسولى، تهران: ‏ناصرخسرو، چاپ سوم، 10 جلدی.
  • طریحی، فخرالدین. (1416 ق) مجمع البحرین‌، با تصحیح سید احمد حسینى، تهران: کتابفروشى مرتضوى‌، چاپ سوم، 6 جلدی.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (1414 ق) تذکرة الفقهاء، با تصحیح گروه پژوهش مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، چاپ اول،17 جلدی.
  • علیدوست، ابوالقاسم. (1384) فقه و عرف، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
  • عوده، عبدالقادر.(بی‌تا) التشریع الجنائی الإسلامی مقارناً بالقانون الوضعی، بیروت: دارالکتاب العربی. 2 جلدی.
  • فاضل لنکرانی، محمد. (بی‌تا) جامع المسائل، قم: انتشارات امیرقلم، چاپ یازدهم، 2 جلدی.
  • فخر رازی، محمدبن‌عمر. (1420 ق) التفسیر‌الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ سوم،32 جلدی.
  • فیض کاشانى، محمدبن‌شاه‌مرتضى. (1415 ق) التفسیر الصافی‏، با تصحیح حسین أعلمی، تهران: مکتبه الصدر، چاپ دوم، 5 جلدی.
  • قبولی درافشان، سید محمدهادی.(1395) بررسی موضوعی و حکمی اعانه بر حرام در فقه قراردادها با مقایسه در نظام‌های حقوقی ایران، مصر و انگلستان، تهران: نشر میزان، چاپ اول.
  • کاتوزیان، ناصر.(1393) حقوق مدنی (عقود معین)، تهران: کتابخانه گنج دانش، چاپ دهم، 4 جلدی.
  • گلدوزیان، ایرج. (1394) محشای قانون مجازات اسلامی، تهران: انتشارات مجد، چاپ پنجم.
  • گلباغی ماسوله، علی‌جبار. (1378) درآمدی بر عرف، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
  • مشکینى اردبیلى، على‏. (1374) اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، قم: الهادی، چاپ ششم.
  • مشکینى اردبیلى، على‏. (1392) مصطلحات الفقه‌، با تحقیق حمید احمدی جلفایی، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
  • مرکز تحقیقات فقهی حقوقی قوه قضاییه. (1397) شرح جامع و کاربردی قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، با تحقیق ابراهیم باقری، قم: نشر قضا، چاپ دوم، 3 جلدی.
  • مظفر، محمدرضا. (1425 ق) أصول‌الفقه، با تحقیق رحمت‌الله رحمتی اراکی، قم: مؤسسه ‌النشر الاسلامی، چاپ سوم، 4 جلدی.
  • مصدق، محمد. (1394) شرح قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 با رویکرد کاربردی، تهران: انتشارات جنگل، چاپ هشتم.
  • مصطفوی، حسن. (1402 ق) التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‌، تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر‌، چاپ اول، 14 جلدی.
  • مکارم شیرازى، ناصر. (1428 ق) أنوارالأصول، قم: مدرسه امام على بن أبى طالب علیه‌السلام، چاپ دوم، 3 جلدی.
  • مکارم شیرازى، ناصر. (الف 1427 ق) استفتاءات جدید‌، با تصحیح ابوالقاسم علیان نژادی،‌ قم: انتشارات مدرسه امام على بن أبى طالب علیه‌السلام، چاپ دوم، 3 جلد
  • مکارم شیرازى، ناصر. (ب 1427 ق) دائرة‌المعارف فقه مقارن، با تصحیح جمعى از اساتید و محققان حوزه‌، قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابی‌طالب علیه‌السلام، چاپ اول.
  • موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم. (1427 ق) فقه الحدود و التعزیرات، قم: مؤسسه‌ النشر لجماعة المفید، چاپ دوم،4 جلدی.
  • موسوی بجنوردی، میرزا حسن. (1377) القواعد الفقهیه، با تحقیق محمدحسن درایتی و مهدی مهریزی، قم: نشر الهادی، چاپ اول.
  • منتظری، حسینعلی. (بی‌تا) رساله استفتائات، قم: بی‌نا، چاپ اول، 3 جلدی
  • نراقى، احمدبن‌محمدمهدى‌. (1415 ق) مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، با تصحیح گروه پژوهش مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام،‌‌ قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، چاپ اول‌،19 جلدی.
  • نراقى، احمدبن‌محمدمهدى‌. (1417 ق) عوائدالأیام فی بیان الأحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
  • نجفى، محمدحسن. (1404 ق) جواهرالکلام فی شرح شرایع الإسلام، ‌ با تصحیح عباس قوچانى و على آخوندى، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم،43 جلدی.‌
  • ولوی، سعید و مریم آقابجستانی. (تابستان 1397) «جستاری در مصادیق نوین حرز و ثبوت حد در سرقت الکترونیکی از منظر فقه و حقوق»، فصلنامه جستارهای فقهی و اصولی، شماره 11، صص 99-81.