: تاریخ اندیشه سیاسی نویسی در ایران تاکنون عمدتاً از منظر رابطه سنت و مدرنیته نگاشته شده است و بدون اغراق می‌توان گفت که خود این شیوه نگارش اندیشه سیاسی به گفتمان مسلط و هژمونیک تبدیل‌شده است که امکان بروز گفتمانهای دیگر را بر همین اساس سخت و دشوار کرده است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی در تلاش است تا از طریق بررسی نسبت اخلاق و سیاست پرتو تازهای به گفتمانهای اندیشهای ایران معاصر بیفکند: گفتمان اسلام سیاسی، لیبرالیسم و مارکسیسم. از لحاظ نظری، سه نسبت میان اخلاق و سیاست وجود دارد: متافیزیک حداکثری، متافیزیک حداقلی و عدم رابطه بین اخلاق و سیاست. یافتههای تحقیق نشان میدهد که گفتمان اسلامگرا از حیث نسبت اخلاق و سیاست، متافیزیک حداکثری است و از این رو خواهان دخالت حداکثری اخلاقگرایانه در حوزه سیاست است؛ گفتمان لیبرالیسم ایرانی، از این حیث، متافیزیک حداقلی است و خواهان کمترین دخالت اخلاقگرایانه در ساحتهایی از زندگی بشری است. گفتمان مارکسیسم ایرانی با توجه به بنیادهای نظری خاصی که بر آنها استوار شده است، معتقد به جدایی حوزه اخلاق از سیاست است.
طباطبایی، جواد (1366). ماکیاولی و بنیان‌گذاری اندیشه سیاسی جدید. کیهان فرهنگی، 4(10)، 33-35.
طبری، احسان (1359). نوشتههای فلسفی و اجتماعی، بخش نخست. تهران: حزب توده ایران.
غلامرضا کاشی، محمدجواد (1387). چهار الگوی برقراری نسبت میان اخلاق و سیاست. آئین، 13 و 14، 35-39.
فوران، جان (1378). مقاومت شکننده (تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی). ترجمه احمد تدین، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
قادری، حاتم و حاجیزاده، جلال (1392). مبانی اندیشه‌های سیاسی مهدی بازرگان- با تأکید بر نسبت دین و سیاست. نشریه مطالعات تاریخ ایران اسلامی، 2(1)، 27-46.
قطب محمد (1379). مفاهیم بنیادی اسلام. ترجمه لقمان محمد پور، تهران: نشر احسان، چاپ اول.
قیصری، علی (1389). روشنفکران ایران در قرن بیستم. ترجمه محمد دهقانی، تهران: هرمس.
همایون کاتوزیان، محمدعلی (1377). اقتصاد سیاسی ایران: از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی. ترجمه محمدرضا نفیسی، تهران: نشر مرکز.
کشاورز بیضایی، محمد (1392). تأملاتی در گفتمان معرفتی احسان طبری. نشریه پارسه، 20، 141-160.
کلانتر مهرجردی، علیرضا و خرمشاد، محمدباقر (1396). گفتمانهای فکری سیاسی و مسئله هویت ملی قبل از انقلاب اسلامی. نشریه رهیافت انقلاب اسلامی، 41، 71-96.
گنسلر، هری. ج. (1385). درآمدی بر فلسفه اخلاق معاصر. ترجمه مهدی اخوان: تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مارکس، کارل و انگلس، فردریش (1385). مانیسفت حزب کمونیست. ترجمه محمد پورهرمزان، برلین: انتشارات حزب توده ایران.
ماکیاولی، نیکولو (1375). شهریار. ترجمه داریوش آشوری، تهران: نشر مرکز.
محمدی گیلانی، محمد (۱۳۷۸). درس‌های اخلاق اسلامی. تهران: انتشارات سایه.
مطهری، مرتضی (1374). امامت و رهبری. تهران: انتشارات صدرا، چاپ شانزدهم.
مطهری، مرتضی (1375). فلسفۀ اخلاق، قم: انتشارات صدرا، چاپ پانزدهم.
)