امام خمینی و مراتب ظهور اراده قوۀ مؤسس در ازاله مشروعیت از رژیم سلطنتی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیارگروه حقوق عمومی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

ازاله مشروعیت یک رژیم سیاسی از طریق اِعمال قوه مؤسس و به اتکای اراده ملی، به تحقق چهار وضعیت خارجی وابسته است؛ این وضعیت‌های چهارگانه عبارت است از ظهور عینی خواست ملی، مطالبه تغییر نظام سیاسی مبتنی بر خواست ملی، استمرار خواست ملی تغییر نظام و تعیین رهبری بلامعارض خواست ملی. مقاله حاضر می‌کوشد باروش توصیفی – تحلیلی و ابزار مطالعه کتابخانه‌ای از طریق استناد به منابع معتبر تاریخی و ارجاع به حوادث واقعه، میزان تحقق وضعیت‌های چهارگانه موصوف را در جریان انقلاب اسلامی ملت ایران (1357 شمسی- 1979 میلادی) واکاوی کرده و چگونگی ظهور اراده ملی و اعمال قوۀ مؤسس در ازالۀ مشروعیت رژیم سلطنتی را از منظر حقوق عمومی، توصیف و تحلیل نماید. نتایج پژوهش نشان می‌دهد در بستر وقایع 20 ماهه حدفاصل اوایل سال 1356 تا اواخر سال 1357، خصائص چهارگانه یک جنبش انقلابی زایل کننده مشروعیت از رژیم سیاسی مستقر، دست‌کم دو ماه پیش از پیروزی قطعی انقلاب اسلامی و سقوط کامل رژیم پهلوی در 22 بهمن 1357، به تمامه و در حدّ کمال تحقق‌یافته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- آبراهامیان، یرواند (1392). ایران بین دو انقلاب. ترجمه احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی، چاپ بیستم.
-  آبراهامیان، یرواند (1394). مردم در سیاست ایران: پنج پژوهش موردی. ترجمه بهرنگ رجبی، تهران: نشر چشمه.
-  امام خمینی، سید روح‌الله (1385). صحیفه امام. تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ پنجم.
-  جمعی از نویسندگان (1386). انقلاب اسلامی ایران. قم: دفتر نشر معارف، چاپ سوم.
-  حسینی زاده، سید محمدعلی و شفیعی اردستانی، رضا (1396). تحلیل دوره‌های زمانی گفتمان انقلاب اسلامی با تکیه‌بر رهبری امام خمینی، پژوهشنامه متین، 19(77)، 43-21.
 dor: 20.1001.1.24236462.1396.19.77.2.0
-  حضرتی، حسن و شاهدی، مظفر (1397). مخالفت امام خمینی با نظام شاهنشاهی پهلوی از منظر قانون اساسی مشروطه؛ فرآیند یک تحول. پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 8(26)، 198-177.doi: 10.22084/rjir.2017.12039.1968
-  حق پناه، جعفر (1384). رژیم پیشین، وضعیت انقلابی و گروه‌های برانداز در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی. سقوط: مجموعه مقالات نخستین همایش بررسی علل فروپاشی سلطنت پهلوی، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
-  خوشروزاده، جعفر (1385). میشل فوکو و انقلاب اسلامی؛ رهیافتی پسامدرنیستی از منظر تحلیل گفتمان. پژوهشنامه متین، 8(31-32)، 89-59.
 dor:20.1001.1.24236462.1385.8.3231.4.3
-  دبیرنیا، علیرضا (1393). قدرت مؤسس؛ کاوشی در مبانی حقوق اساسی مدرن. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
-  دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران (1388). نقد و بررسی کتاب «ایران بین دو انقلاب». تهران: انتشارات دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران.
-  دورکین، رونالد (1383). «نافرمانیمدنی»، مجموعه مقالاتی در فلسفه حقوق، فلسفه حق و فلسفه ارزش. ترجمه محمد راسخ، تهران: انتشارات طرح نو.
-  زیباکلام، صادق (1386). مقدمهای بر انقلاب اسلامی. تهران: انتشارات روزنه، چاپ ششم.
-  عطایی، عبدالله و علی‌محمدی، سجاد (1397). بررسی عوامل مؤثر در همگرایی مردم با نظام در اندیشه امام خمینی (س)، پژوهشنامه متین، 20(80)، 93-69.
 dor: 20.1001.1.24236462.1397.20.80.5.6
-  عمید زنجانی، عباسعلی (1377). گزیده کتاب انقلاب اسلامی و ریشههای آن. تهران: انتشارات کتاب طوبی، چاپ دوازدهم.
-  فوکو، میشل (1377). ایرانیان چه رؤیایی در سردارند؟ ترجمه حسین معصومی همدانی، تهران: انتشارات هرمس.
-  کاپلان، لورنس (1375). مطالعه تطبیقی انقلابها از کرامول تا کاسترو. ترجمه محمد عبداللهی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
-  کدی، نیکی (1370). ریشههای انقلاب ایران. ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-  لاگلین، مارتین (1388). مبانی حقوق عمومی. ترجمه محمد راسخ، تهران: نشر نی.
-  لاگلین، مارتین (1394). مبانی حقوق عمومی در غرب. ترجمه محمد مقتدر، تهران: انتشارات مجد.
-  محمدی، منوچهر (الف 1382). انقلاب اسلامی در مقایسه با انقلابهای فرانسه و روسیه. قم: دفتر نشر معارف.
-  محمدی، منوچهر (ب 1382). تحلیلی بر انقلاب اسلامی. تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ دهم.
-  مطهری، مرتضی (1377). پیرامون انقلاب اسلامی. تهران: انتشارات صدرا، چاپ پانزدهم.
- یزدی، محمد(1375).  قانون اساسی برای همه. تهران: انتشارت امیرکبیر.
 
- Abrahamian, Y. (2012). Iran between Revolutions. translated by Ahmad Golmohammadi and Mohammad Ebrahim Fattahi, Tehran: Nashre-ny, 20th edition. [In Persian]
- Abrahamian, Y. (2014). People in Iran’s Politics: Five Case Studies. translated by Behrang Rajabi, Tehran: Nashr-cheshme. [In Persian]
- A group of authors. (2007). Islamic Revolution of Iran. Qom: Maaref Publication, third edition. [In Persian]
 - Amid Zanjani, A. A. (1998). Excerpt from the book Islamic Revolution and Its Roots. Tehran: Kitab-e Touba Publications, 12th edition. [In Persian]
- Albert, R. (2020). Revolutionary Constitutionalism: Law, Legitimacy, Power. Bloomsbury Publishing.
- Ataei, A. & Alimohammadi, S. (2018). A Study of Factors behind Convergence of People with Islamic System in Imam Khomeini’s Thought.Matin Research Journal, 20(80), 69-93. dor: 20.1001.1.24236462.1397.20.80.5.6
- Dabirnia, A. R. (2013). The founding power; An exploration of the foundations of modern fundamental rights. Tehran: Shahre-danesh Institute of Legal Studies and Research. [In Persian]
- Durkin, R. (2004).”Civil disobedience”, a collection of essays in the philosophy of law, the philosophy of right and the philosophy of value. translated by Mohammad Rasekh, Tehran: New Plan Publications. [In Persian]
- Foucault, M. (1998). What dreams do Iranians have in their heads? translated by Hossein Masoumi Hamadani, Tehran: Hermes Publishing. [In Persian]
- Haghpanah, J. (2004). The previous regime, revolutionary situation and subversive groups on the eve of the victory of the Islamic Revolution. Collapse: collection of papers of the first conference investigating the causes of the collapse of the Pahlavi monarchy, Tehran: Institute of Political Studies and Research. [In Persian]
- Hazrati, H. & Shahidi, M. (2017). Imam Khomeini’s opposition to the Pahlavi imperial system from the point of view of constitutional law; The process of a transformation. Research Journal of the Islamic Revolution, 8(26), 177-198. doi: 10.22084/rjir.2017.12039.1968
- Hosseinizadeh, S. M. A. & Shafiei Ardestani, R. (2018). An Analysis of the Time Periods of Islamic Revolution Discourse with an Emphasis on Imam Khomeini’s Leadership. Matin Research Journal, 19(77), 21-43. dor: 20.1001.1.24236462.1396.19.77.2.0
- Khomeini, S. R. (2006). Collection of Imam works. Tehran: Imam Khomeini Education and Research Institute’s Publications. [In Persian]
- Iranian History Study and Compilation Office. (2009).Review of the book “Iran Between Two Revolutions”. Tehran: Iranian History Study and Compilation Office. [In Persian]
- Keddie, N. (1991). The Roots of the Iranian Revolution. translated by Abdol_Rahim Govahi, Tehran: publishing Corporation. [In Persian]
- Kaplan, L. (1996). A comparative study of revolutions from Cromwell to Castro. translated by Mohammad Abdullahi, Tehran: Allameh Tabataba’i University Press. [In Persian]
- Khoshrouzadeh, J. (2015). Michel Foucault and the Islamic Revolution; A postmodernist approach from the perspective of discourse analysis. Matin Research Journal, 8(31 - 32), 59-89. dor:20.1001.1.24236462.1385.8.3231.4.3
- Kurzman, Ch. (2004).The Unthinkable Revolution in Iran. Cambridge,MA: Harvard University Press.
-  Laughlin, M. (2009). Basics of Public Law. translated by Mohammad Rasakh, Tehran: Nashre-ny. [In Persian]
  - Laughlin, M. (2014). Basics of Public Law in the West. translated by Mohammad Moqtadar, Tehran: Majd Publications[In Persian]
-  Loughlin, M. (2017). Political Jurisprudence. United Kingdom, Oxford University Press.
- Mohammadi, M. (2003 a). Islamic revolution in comparison with French and Russian revolutions. Qom: Maaref publishing house. [In Persian]
- Mohammadi, M. (2003 b). An analysis of the Islamic Revolution.Tehran: Amirkabir Publications, 10th edition. [In Persian]
- Motahhari, M. (1998). Around the Islamic Revolution. Tehran, Sadra Publications, 15th edition. [In Persian]
-  Zibakalam, S. (2007). Introduction to the Islamic Revolution. Tehran: Rozaneh Publications, 6th edition. [In Persian]