خوانش فقهی- حقوقی قانون‌گرایی و اجرای متقلبانه قوانین با رویکردی به دیدگاه‌های امام خمینی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

. استادیار گروه حقوق، دانشکده مدیریت، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران.

چکیده

به‌موازات توسعۀ الزامات قانونی، قانون­گریزی، اجرای متقلبانه و تقلب نیز افزایش‌یافته است. مقابله با تقلب با هدف خنثی کردن نتایج خسارت‌بار آن در جامعه، به‌مرور عالمان فقه و حقوق را بر آن داشته تا نظریۀ اجرای متقلبانه قوانین را مطرح نمایند. این مسئله ازآن‌جهت اهمیت دارد که پیشرفت یک کشور درگرو قانون‌مداری است. در اینجا یک سؤال اساسی مطرح می‌شود: آیا تئوری اجرای متقلبانه قوانین موردپذیرش علما و حقوقدانان واقع‌شده؟ دیدگاه امام خمینی در مورد آن چیست؟ برای رسیدن به پاسخ این سؤال مهم از روش ترکیبی هرمنوتیک، توصیف و تحلیل مضمون استفاده‌شده است. مطالعۀ اندیشه و سیره امام خمینی بیانگر آن است که ایشان ضمن تأکید بر تدوین قوانین اسلامی و عادلانه، اجرای دقیق و صحیح مقررات و قانون‌گرایی، از تقلب نسبت به قوانین و احکام نهی نموده است. مطابق دستاوردهای مقاله حاضر تئوری اجرای متقلبانه قوانین به‌مرور موردپذیرش واقع‌شده و برای مقابله با اجرای متقلبانه قوانین، ضمانت اجرای اختصاصی عدم قابلیت استناد به عمل متقلبانه پیشنهادشده و تصویب قانونی در این خصوص ضروری است.

کلیدواژه‌ها


-   احمدی، بابک (1389). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز نشر.
-   اردبیلى، احمد بن محمد (1403‍ ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
-   اشرفی، اکبر و داودی، حمیدرضا (1390). قانون پذیری و امنیت ملی در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره). فصلنامه علمی مطالعات روابط بینالملل، 4(15)، 34-9.‎ https://prb.ctb.iau.ir/article_524515.html
-   اصغری، علی (1395). ضرورت قانونگرایی در جامعه اسلامی. سومین کنگره توسعه و ترویج علوم تربیتی و روانشناسی، جامعه‌شناسی و علوم فرهنگی ایران، تهران.
-   الماسی، نجادعلی (1368). تعارض قوانین. تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول.
-   امام خمینی، ســید روح‌الله (1327). کشف اسرار. تهران: کتابفروشی علمیه اسلامیه، چاپ سوم.
-   امام خمینی، ســید روح‌الله (1377). شرح حدیث جنود عقل و جهل. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
-  امام خمینی، ســید روح‌الله (1378). توضیح المسائل. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
-  امام خمینی، ســید روح‌الله (1381). ولایتفقیه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-  امام خمینی، ســید روح‌الله (1392). استفتائات. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-  امام خمینی، ســید روح‌الله (1421 ق). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-  امام خمینی، ســید روح‌الله (1385). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ چهارم.
-   بحرانی، یوسف بن احمد (1405 ق). الحدائق الناضره فی احکام العترة الطاهرة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
-   ثقفی، عباسعلی (1375). تقلب در حقوق بینالملل خصوصی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
-   جمعى از پژوهشگران (1417‍ ق). معجم فقه الجواهر. بیروت: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه.
-   حر عاملى، محمد بن حسن (1409 ق). وسائل الشیعة. قم: مؤسسه آل البیت.
-   حلبی، علی‌اصغر (1369). دانشنامه عمومی. تهران: مؤسسه ترجمه و نشر.
-   حیدری خورمیزی، سید محمد (1396). قانون و قانون‌گذاری در حکومت اسلامی با تأکید بر دیدگاه میرزای نائینی و امام خمینی (ره). اندیشنامه ولایت، 3 (6)، 87-104.  https://avj.smc.ac.ir/article_36773.html
-  خلیلی، محسن (1378). بایستگی پدیداری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در دیدگاه امام خمینی. پژوهشنامه متین، 1(1)، 266-225.dor: 20.1001.1.24236462.1377.1.1.8.4
-   دانش‌پژوه، مصطفی (1391). شناسه حقوق. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران: نشر جنگل.
-   ساکت، محمدحسین (1387). حقوقشناسی. مشهد: نشر ثالث.
-   شهید ثانى، زین‌الدین بن على عاملى (1406‍ ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
-   شیخ طوسى، محمد بن حسن (1407‍ ق). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
-   شیر‌خانی، علی (1389). قانون و قانون‌گذاری در منظومه فکری امام خمینی (ره). مطالعات سیاسی، 2(8)، 123-146. https://jourm.azadshahr.iau.ir/article_666099.html
-   صفایی، سید حسین (1389). قواعد عمومی قراردادها. تهران: نشر میزان.
-   علی بن ابیطالب (1380). نهجالبلاغه. گردآوری شریف رضی، ترجمه سید جعفر شهیدی، چاپ بیست و یکم.
-   کاتبی، حسینقلی (1387). فرهنگ حقوق. تهران: نشر میزان.
-   کاتوزیان، ناصر (1373). قواعد عمومی قراردادها. تهران: شرکت سهامی انتشار.
-   کاتوزیان، ناصر (1383). مقدمه علم حقوق. تهران: شرکت سهامی انتشار.
-   کاشانی، سید محمود (1352). نظریه اجرای متقلبانه قوانین. تهران: دانشگاه ملی ایران.
-   محقق حلی، جعفر بن حسن (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
-   محمدی ری‌شهری، محمد (1387). منتخب میزان الحکمه. قم: سازمان چاپ و نشر دار الحدیث.
-   محمود پناهی، محمدرضا (1394). بررسی روش هرمنوتیک عمدی اسکینر. تهران: نشر دیدار.
-   مفتح، محمدهادی (1389). جلوه‌ای از حاکمیت قانون‌گرا در احادیث سیره رسول‌الله. حدیث پژوهی، 2(3) ، 162-140. https://s-hadith.kashanu.ac.ir/article_111041.html
-   مکارم شیرازى، ناصر (1428 ق). حیلههاى شرعى و چارهجوئىهاى صحیح. قم: انتشارات مدرسة الإمام علی.
-   ملائی، مهدی (1394). فلسفه پایداری تعهدات. گرگان: انتشارات نوروزی.
-   ملائی، مهدی (1395). فلسفه ضمانت اجرای قرارداد. تهران: دانشگاه خوارزمی.
-   ملائی، مهدی (1399). حقوق اساسی. گرگان: انتشارات نوروزی.
-   ملائی، مهدی و شاهینی، علی (1391). جلوههای حقوقی. گرگان: انتشارات نوروزی، چاپ اول.
-   مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى (1426‍ ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیت علیهمالسلام. قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام.
-   میرزای قمی، ابوالقاسم (1372). جامع الشتات. تصحیح مرتضی رضوی، تهران: نشر کیهان.
-   نجفى، محمدحسن (1406 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
-   نصیری، محمد (1372). حقوق بینالملل خصوصی. تهران: انتشارات آگاه.
-   نعیمی، طاهره سادات، موسوی، سید فرج‌الله (1396). انصاف و عدالت در سیستم قانون‌گذاری ایران و رویکردهای قضایی امام خمینی (س). پژوهشنامه متین، 19(77)، 111-135. dor: 20.1001.1.24236462.1396.19.77.6.4