دانشیار دانشگاه تربیت معلم و مدیر گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی
چکیده
یکی از مباحث قابل بررسی در فقه اسلامی قانون حاکم بر دیات است. نگارنده در این مقاله، ابتدا نگرشی تاریخی به قانون دیات در جهان قبل از اسلام دارد و سپس به بررسی نظام دیات در دین اسلام می‌پردازد و نظر فقهای مذاهب گوناگون را در مورد ماهیت حقوقی نظام دیات بیان می‌دارد. در پایان، تعداد و کیفیت سه مورد (دینار، درهم و حله) از موارد ششگانه دیات مورد بررسی قرار می‌گیرد خلاصه ماشینی:
"با عنایت به روایات وارده از ائمه اطهار(ع) که فرموده‌اند: «کانت الدیة فی الجاهلیته مأة من الاءبل فاقرها رسول الله(ص)» (7) و همچنین با توجه به آنچه ذکر شد، معلوم می‌شود که نظام دیات در مجموعه قوانین حمورابی، در حقوق رومیها و آنگلوساکسونها و نیز در دوران اعراب حکم امضایی بوده است و اسلام هم این حکم عقلایی را، که بدون شک اثر مثبت در نظم عمومی و امنیت جامعه و تا حدودی جبران خسارتهای بدنی و جانی دارد، به همان مفهوم عرفی و عقلایی آن امضا فرموده و مورد تأیید قرار داده است. لکن به نظر می‌رسد با توجه به روایات وارد شده و نظامهای حقوقی دنیا قبل از اسلام دیه‌ای که به عنوان اصل و پایه انتخاب شده هزار دینار (برابر با 750 مثقال طلای صیرفی) است و پنج نوع دیگر دیه به این اعتبار عنوان شده است که در زمان صدور روایت یا زمان تشریع حکم، توان خرید هر یک از انواع پنجگانه (صد شتر، دویست گاو، هزار گوسفند، دویست حله و ده هزار درهم) از لحاظ قیمت معادل با توان خرید هزار دینار برابر بوده است."
)