عقد ضمان و نقش آن در حقوق مدنی

عقد ضمان یکی از انواع عقود اسلامی است که در این مقاله در چهار مبحث مورد بررسی قرار گرفته است: در مبحث اول، نویسنده پس از بحث لغوی در مورد معنای ضمان آن را به سه نوع ضمان معاوضی، قهری و عقدی یا قراردادی تقسیم می‌کند و سپس به تشریح ضمان قراردادی می‌پردازد و نظر فقهای گوناگون را در مورد آن ابراز می‌دارد. در مبحث دوم، نظریات فقهای امامیه را در مورد اینکه آیا ضمان قالب عقدی دارد یا ایقاعی مطرح می‌کند و پس از بیان نظر فقها در این خصوص به این نتیجه می‌رسد که اکثر قریب به اتفاق فقهای امامیه پیروی از قواعد و مقررات تشریفات عقدی را در مورد عقد ضمان لازم و ضروری نمی‌دانند. در مبحث سوم، آثار ضمان با بیان سه نظریه نقل ذمه، تضامن و وثیقه معرفی می‌شود و پس از تشریح استدلالهای فقها در این مورد، به نقد و بررسی این دلایل می‌پردازد. در مبحث آخر، ضمان و شرایط معتبر در آن درباره موضوعات مختلف مطرح می‌شود و نویسنده پس از طرح یک یک این فروعات آنها را شرح و توضیح می‌دهد.
خلاصه ماشینی:
"ضمانت بیش از یک ضامن چنانچه دو نفر یا بیشتر ضامن شوند، آثار حقوقی آن چیست؟ نحوه تعلق ضمان چگونه است؟ رضایت و قبول مضمون‌له چه نقشی دارد؟ اگر به شکل تعاقب ضمانت کنند، بر طبق نظری که قبول را شرط می‌دانند، چنانچه قبول بدون تخلی قبول یا رضایت هر ضمان قبل از دیگری باشد عقد محقق می‌شود و بر مبنای نقل ذمه، ذمه ضامن مشغول می‌گردد و ضمان ضامن دوم معنا ندارد؛ زیرا محلی برای ضمان دوم نیست و مضمون‌عنه بری شده است. 8) میرزای قمی، جامع الشتاة، جلد 1، ص 208؛ سید محمد مجاهد، مناهل، چاپ سنگی، جلد 2؛ علامه حلی، مختصر النافع، ینابیع الفقهیه، جلد 15، ص 232؛ احمد محقق اردبیلی، مجمع الفایدة و البرهان، چاپ سنگی، ص 788؛ فخر المحققین، ایضاح الفواید، جلد 2، ص 80؛ علامه حلی، تذکره، جلد 2، ص 84؛ سید علی طباطبایی، ریاض، جلد 1، ص 482؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، چاپ سنگی، ص 315؛ میرفتاح مراغه‌ای، عناوین، چاپ سنگی، ص 330؛ شیخ یوسف بحرانی، الحدائق الناضرة، جلد 21، ص 2 و 4؛ سید احمد خوانساری، جامع المدارک، جلد 3، ص 379؛ محمدجواد عاملی، مفتاح الکرامة، جلد 5، ص 350؛ شهید ثانی، مسالک الافهام، چاپ سنگی، جلد 1؛ شهید ثانی، الروضة البهیة، جلد 4، ص 113؛ سید محمد کاظم یزدی طباطبایی، العروة الوثقی، جلد 2، ص 759؛ شهید اول، اللمعة الدمشقیة، ص 144؛ محمدحسن نجفی، جواهرالکلام، جلد 26، ص 114؛ سید میرزا حسن بجنوردی، القواعد الفقهیة، جلد 6، ص 84؛ محقق حلی، شرائع الاسلام، جلد 2، ص 355؛ مرتضی مطهری، ربا، بانک، بیمه، ص 282؛ محمد جعفر جعفری لنگرودی، عقد ضمان، ص 75 به بعد؛ ناصر کاتوزیان، عقود معین، جلد 3، ص 221؛ روح الله‌ موسوی خمینی، کتاب البیع، جلد 4، ص 14."