تأثیر نهی قانون‌گذار بر معاملات کالاهای قاچاق با رویکردی بر نظر امام خمینی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و حقوق خصوصی، دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران.

2 دانش‌آموخته دکترای فقه و حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

چکیده

به علت نیاز افراد جامعه به کالا و شرایط حاکم بر بازار کالا، قراردادهای مرتبط با کالاهای قاچاق مانند خریدوفروش، حمل و غیره روبه­فزونی است. اگرچه قانون‌گذار برای قاچاق کالا مجازات کیفری مقرر نموده، ولی ضمانت اجرای مخالفت با ممنوعیت وضع‌شده را مشخص نکرده است. بر این اساس، در این نوشتار تأثیر نهی قانون‌گذار بر معاملات کالاهای قاچاق بررسی و تبیین گردیده است. این موضوع پیشینه در مباحث اصولی دارد و در اصول فقه با عنوان «امکان ایجاد فساد به دلیل اقتضای نهی در عبادات و معاملات» شناخته‌شده و نظرات متفاوتی در این زمینه ارائه گردیده است. امام خمینی و برخی علمای دیگر، قائل به‌تفصیل هستند. امام خمینی با رویکرد عرفی به مسئله، ضمن ایجاد نوآوری­ در این خصوص، راهکارهای خوبی را مطرح نموده که تاکنون از نگاه حقوق‌دانان مغفول مانده است. ازاین­رو، در این پژوهش که از روش توصیفی – تحلیلی استفاده‌شده، ضمن بررسی آرای اندیشمندان حوزۀ مطالعاتی اصول فقه و ادلۀ مطرح‌شده از جانب حقوق­دانان و واکاوی مواد قانونی مرتبط با قاچاق کالا و تدقیق در سیاق کلام قانون­گذار، وضعیت حقوقی معاملات کالاهای قاچاق از حیث صحت یا بطلان آن‌ها مورد مداقه قرارگرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- آخوند خراسانی، محمدکاظم (1409 ق). کفایة الاصول. قم: مؤسسه آل بیت علیهم‌السلام.
- ابن شهید ثانی، حسن بن زین‌الدین (بی‌تا). معالم الدین و ملاذ المجتهدین. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (بی‌تا). لسان العرب. بیروت: دار صادر، 2 جلدی.
- امام خمینی، سید روح‌الله (1415 ق). مناهج الوصول الی علم الاصول. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)،2 جلدی.
- انصاری، مرتضی (1425 ق). مطارح الانظار. قم: مجمع الفکر الاسلامی، 4 جلدی.
- تقوی اشتهاردی، حسین (1376). تنقیح الاصول (تقریرات ابحاث امام خمینی). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)،4 جلدی.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1372). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
- جوهری، اسماعیل بن حماد (بی‌تا). الصحاح. بیروت: دارالعلم للملایین، 6 جلدی.
- چیت‌سازیان، مرتضی (1392). نهی در معامله و تأثیر آن در استنباطات فقهی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه شهید مطهری.  
- خویی، ابوالقاسم (1417 ق). الهدایة فی اصول الفقه. قم: مؤسسه صاحب الامر،4 جلدی.
- دهخدا، علی‌اکبر (بی‌تا). لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
 - رزمان، علی (تابستان 1396). وضعیت معاملات ممنوعه قانونی در نظام حقوقی ایران. فصلنامه قانون یار،2(1)، 173-198.
- سبحانی تبریزی، جعفر (1382). تهذیب الاصول (تقریرات ابحاث امام خمینی). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 3 جلدی.
- سبحانی تبریزی، جعفر (1424 ق). ارشاد العقول الی مباحث الاصول. قم: مؤسسه امام صادق (ع)،4 جلدی.
- شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1416 ق). تمهید القواعد. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
- شهیدی، مهدی (1382). تشکیل قراردادها و تعهدات. تهران: مجد،4 جلدی.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن (1417 ق). العدة فی اصول الفقه. قم: محمدتقی علاقمندیان.
- صدر، محمدباقر (1417 ق). بحوث فی علم الاصول. بیروت: الدار الاسلامیه. 6 جلدی.
- طباطبایی قمی، سید تقی (1371). آراؤنا فی الاصول فقه. قم: مؤسسه نشر اسلامی،3 جلدی.
- عابدیان، سید حسن، ارمک، محمدرضا (1396). بررسی احکام فقهی خریدوفروش کالای قاچاق از منظر ایجاد اختلال نظام. فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی، 22 (1)، 33-58. https://mag.rcipt.ir/article_90876.html
- عراقی، ضیاءالدین (1417 ق). نهایة الافکار. تقریرات محمدتقی بروجردی نجفی، قم: دفتر انتشارات اسلامی،4 جلدی.
- علم الهدی، علی بن حسین (1376). الذریعة الی اصول الشیعة. تهران: دانشگاه تهران، 2 جلدی.
- فاضل تونی، عبدالله بن محمد (1415 ق). الوافیة فی اصول الفقه. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
- فیض، زهرا، مسجد سرائی، حمید (1394). کاربرد دلالت نهی بر فساد در تفسیر قوانین. مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 7(12)، 245-276. 10.22075/FEQH.2017.1936: doi
- کاتوزیان ناصر (1377). فلسفه حقوق. تهران: شرکت سهامی انتشار،3 جلدی.
- محقق داماد، سید مصطفی (1385). مباحثی از اصول فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی،3 جلدی.
- محمدی، ابوالحسن (1368). مبانی استنباط حقوق اسلامی. تهران: دانشگاه تهران.
- مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی (1389). فرهنگ‌نامه اصول فقه. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
-مشکینی اردبیلی، علی (1374). اصطلاحات الاصول و منظم ابحاثها. قم: الهادی.
- مکارم شیرازی، ناصر (1418 ق). انوار الاصول. قم: مدرسه امام علی بن ابی‌طالب،3 جلدی.
- موسوی بجنوردی، محمد (1371). مقالات اصولی. تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامى.
- موسوی بجنوردی، محمد (پاییز 1364). آیا نهی در معاملات موجب فساد است یا نه؟ فصلنامه حق،1(3)، 41-51. http://noo.rs/6vGNG
- میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن (1371). قوانین الاصول. تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة،3 جلدی.
- نائینی، محمدحسین (1375). اجودالتقریرات. قم: مطبعة العرفان،2 جلدی.
- ولایی، عیسی (1390). فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصولی. تهران: نشر نی.
- هاشمی شاهرودی، محمود (1394). درس خارج آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی سال. 1394-1393. بازیابی شده از: