نقش و جایگاه ایدئولوژی در نظریه های انقلاب

چکیده:
بخش اول مقاله با عنوان «ایدئولوژی، مفهوم و کارکردهای آن» در شماره پیشین منتشر شد، اکنون در بخش دوم ضمن مفهوم‌بندی انقلاب و اشاره به تعاریف متنوع آن، انقلاب را مستلزم بسیج سیاسی با همه لوازم آن تلقی می‌کنیم سپس به طرح نظریه‌های نوین انقلاب در قالب رهیافتهای روان‌شناختی، جامعه‌شناختی و سیاسی در دو سطح خرد و کلان می‌پردازیم و در کنار توضیح نظریه‌های عمده در هر رهیافت به تفکیک، نقش، کارکرد و جایگاه ایدئولوژی در هر یک از دیدگاهها می‌پردازیم. دستاورد نظری این مقاله، پذیرش تأثیر مهم ایدئولوژی و نقش قابل توجه آن در پیدایش اوضاع انقلابی و چگونگی وقوع بسیج سیاسی در نظریه‌های انقلاب است.
خلاصه ماشینی:
دستاورد نظری این مقاله، پذیرش تأثیر مهم ایدئولوژی و نقش قابل توجه آن در پیدایش اوضاع انقلابی و چگونگی وقوع بسیج سیاسی در نظریه‌های انقلاب است. پ. نظریه‌های جامعه‌شناختی انقلاب و نقش ایدئولوژی نظریه‌های جامعه‌شناختی تأکید زیادی بر روی نظام اجتماعی، نهادهای اجتماعی، قشربندیها و طبقات اجتماعی دارند و عوامل به وجودآورنده انقلابها را در پویایی روابط اجتماعی بین اعضای جامعه جستجو می‌کنند و در این میان از متغیرهای توضیحی اقتصادی، سیاسی و فرهنگی نیز بهره می‌گیرند. تایلور رابطه متغیرها و نتایج در موارد مختلف نظریه اسکاچپل را در جدول زیر نشان داده است: مورد کشاورزی داخلی دولت و طبقه بعدبین‌المللی کشاورزان نتیجه وجود مازاد جهت تأمین هزینه‌های نوسازی نوع نظام کشاورزی بعد دیوان‌سالاری طبقه زمیندار دارای قدرت سیاسی فشارهای پتانسیل رقابتی نظامی پتانسیل انقلابی کشاورزان آلمان 1848 بله انتقالی بله بله ملایم پایین انقلاب اجتماعی نافرجام پروس 14-6-18 بله بله بله بله قوی پایین انقلاب نوساز جنگ داخلی انگلستان بله بله خیر بله ملایم پایین انقلاب سیاسی اصلاح میجی ژاپن بله ماقبل سرمایه‌داری بله خیر قوی پایین انقلاب نوساز فرانسه خیر ماقبل سرمایه‌داری بله بله متوسط بالا انقلاب اجتماعی چین خیر ماقبل سرمایه‌داری بله بله قوی بالا انقلاب اجتماعی روسیه خیر ماقبل سرمایه‌داری بله خیر شدید بالا انقلاب اجتماعی (شکل 7): تحلیل اسکاچپل از انقلابها ]42: 1978 Taylor[ پس از مرور این سه نظریه به بررسی نقش ایدئولوژی در هر یک می‌پردازیم