چکیده:
دیه در فارسی به معنی خونبهاست. در قتل نفس خطایی مردان فامیل پدری مجرم، دیه را از طرف او به خانوادة مقتول می‌دهند. دیه درواقع جریمة نقدی و غرامت مالی است که هم جنبة کیفری دارد و هم مسئولیت مدنی. در صورتی که جنایت خطایی باشد در ابتدا بر خود جانی و از باب مؤاساة پرداخت آن را به عهدة عاقلة او گذاشته شده است. تحمل پرداخت دیه از طرف عاقلة جانی شبیه قانون بیمه در این زمان است و روح همکاری و مساعدت در رفع گرفتاریها را در مسلمانان زنده نگاه می‌دارد. خلاصه ماشینی:
برخی از دانشمندان معتقدند که این قانون نوعی بیمة اجباری است در مقابل بیمه‌های اختیاری و مجانی هم نیست و مابازاء دارد چون که حمایت متقابل است؛ یعنی هر یک از افراد فامیل در مقابل قتل خطایی یکدیگر مسئولند و از طرف یکدیگر حمایت متقابل خواهند شد، از طرفی همین افراد از یکدیگر ارث می‌برند و چه بسا دو برابر بودن سهم‌الارث مردان به دلیل اینگونه مسائل هم باشد. . البته روایات زیادی در باب قتل نفس خطایی و مسئولیت عاقله در دادن آن به خانوادة مقتول آمده که برخی از آنها بررسی خواهد شد. اجماع یکی دیگر از ادلة وجوب دیه در قتل نفس است که صاحب جواهر در ابتدای کتاب دیات در مشروعیت گرفتن دیه به آن استناد کرده است ] نجفی ج 42: 2 [ . حکم دیة قتل خطایی تکلیفی است یا وضعی؟ برخی از دانشمندان با توجه به ادلة ضمان عاقله برآنند که وجوب پرداخت دیه از طرف عاقله حکم وضعی نیست تا چنانچه عاقله‌ای وجود نداشت یا از پرداخت آن عاجز بود اولیای دم نتوانند به خود قاتل مراجعه کنند، بلکه حکم تکلیفی است، و درواقع خود جانی ضامن حقیقی می‌باشد ] گرجی ج 2: 264 [ . از باب جمع بین ادله باید بگوییم که دیه در درجة اول به عهدة خود قاتل است اما به عنوان تکلیف بر عاقله واجب شده است که از طرف جانی آن را به اولیای دم بپردازد ] گرجی ج 2: 265 - 266 [ .
)