ادله عقلایی لزوم مشورت در حکومت اسلامی با رویکردی بر سیرة امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده حقوق دانشگاه تهران، پردیس فارابی

2 دکترای فقه ومبانی حقوق از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات تهران

چکیده

مشورت از امور مورد توجه عقلا و به معنی بهره‌مندی از آرای دیگران به منظور اتخاذ تصمیم نزدیک‌تر به صواب است. در مستحسن بودن مشورت تردید نیست، اما اینکه بر حاکم اسلامی با تمام اختیاراتی که شرعاً و قانوناً دارد، مشورت لازم و واجب است  یا نه، مسئله مورد بررسی است.
موافقان و مخالفان لزوم مشورت به دلایلی متنی (کتاب، سنت) و غیرمتنی استناد کرده‌اند. این تحقیق دلایل عقلایی ضرورت به‌کارگیری مشورت را در تصمیم‌گیری‌های حکومتی  شناسایی و تحلیل می‌کند. نگارندگان حاکم را  پس از مشورت و غلبه آرای مشاوران (هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی) به دلایل متعدد، ملزم به تبعیت از نظر مشاوران می‌دانند و برداشتی  متفاوت از آیة مشورت ارائه می‌دهند. مشورت در حکومت  تقابل کامل  با استبداد دینی دارد که مد نظر نائینی بوده است.

کلیدواژه‌ها


-          نهج البلاغه
-         ارسطا، محمدجواد. (1389) نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران، قم: بوستان کتاب.
-         امام خمینی، سید روح الله. (1385)صحیفهامام (دوره 2 جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ و نشر عروج، چاپ چهارم.
-           امام خمینی، سید روح الله. (1421ق) کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ و نشر عروج، چاپ اول.
-         ایازی، محمد. (1379) آزادی در قرآن، تهران: مؤسسه نشر و تحققیات ذکر.
-         جزایری، سید مرتضی. (1341) مقاله تقلید اعلم با شورای فتوی، بحثی درباره مرجعیت و روحانیت، تهران: نشر سهامی انتشار.
-         صالحی نجف­آبادی، نعمت اله. (1382)ولایت فقیه، حکومت صالحان، تهران: رسا.
-         طالقانی، سید محمود. (1341) مقاله تمرکز و عدم تمرکز مرجعیت فتوی، بحثی درباره مرجعیت و روحانیت، تهران: نشر سهامی انتشار.
-         عبدالرازق، علی. (1383) اسلام و مبانی حکومت، تهران: سرابی.
-         غروی اصفهانی، محمدحسین. (1408) حاشیة المکاسب، قم: طبع مجری.
-         فریدن، مایکل. (1384)مبانی حقوق بشر، ترجمه فریدون مجلسی، نشر وزارت امور خارجه.
-          قاضی، ابوالفضل. (1383) بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: میزان.
-         کدیور، محسن. (1376) نظریه های دولت در فقه شیعه، تهران: نشر نی.
-         مجتهد شبستری، محمد. (1382) «فقه سیاسی بستر عقلایی خود را از دست داده  است»، اندر باب اجتهاد، تهران: نشر وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول.
-         محقق داماد، مصطفی. (1378)امام خمینی و حکومت اسلامی مصاحبه‌های علمی، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام.
-         مرعشی شوشتری، سید محمد حسن. (1377) دیدگاههای نو در حقوق کیفری اسلام، تهران: میزان.
-         مطهری، مرتضی. (1372) بیست گفتار، تهران: صدرا ، چاپ هفتم.
-        مطهری، مرتضی. (1378)پیرامون انقلاب اسلامی، تهران: صدرا.
-         مطهری، مرتضی. (1403ق) بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی، تهران: نشر حکمت، چاپ اول.
-        مطهری، مرتضی. (الف 1341) «اجتهاد در اسلام»، بحثی درباره مرجعیت و روحانیت، تهران: نشر سهامی انتشار.
-        مطهری، مرتضی. (ب 1341) «مشکل اساسی سازمان روحانیت»، بحثی درباره مرجعیت و روحانیت، تهران: نشر سهامی انتشار.
-         معرفت، محمد هادی. (1378) امام خمینی و حکومت اسلامی مصاحبه‌های علمی، قم: مدرسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-         موسوی بجنوردی، سید محمد. (1378) امام خمینی و حکومت اسلامی مصاحبه‌های علمی، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-         مؤمن قمی، محمد. (1428ق) الولایة الالهیة الاسلامیة أو الحکومة الاسلامیة، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
-         نائینی، محمد حسین. (1382)تنبیه الامه و تنزیه المله، قم: بوستان کتاب.
-         وینر، فیلیپ پل.(1385) فرهنگ اندیشه‌های سیاسی: برگرفته از فرهنگ تاریخ اندیشه‌ها، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران: نشر نی.