بررسی مفهوم رهایی‌بخشی از نظر امام خمینی(س) و نظریة انتقادی روابط بین‌الملل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

رهایی‌بخشی و آزادسازی بشر از قیودی که ره‌آورد ساختار، اصول، و ارزش‌های نظام مسلط بین‌المللی است، عاملی برای طرح نظریات بازاندیشانه‌‌ای در روابط بین‌الملل ‌گردیده که وجه مشترک همة آنها، تغییر نظم و نظام موجود و تلاش برای پی‌ریزی نظمی نوین و مطلوب در نظام بین‌الملل است.
نظریه انتقادی روابط بین‌الملل، با تأکید بر مؤلفه‌هایی چون آزادی، عقلانیت و نیز نقد تجربه‌گرایی سنتی و علم‌گرایی محض، تلاش‌ بسیاری برای نقد وضع موجود، فراهم آوردن زمینه‌ای برای امکانپذیر نمودن رهایی در سیاست جهانی و نیز تحقق زیستِ اخلاقی در نظام بین‌المللیِ دولت‌ها به عمل آورده است. همچنین، به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی، نیز شاهد طرح گستردة مباحث انتقادی نسبت به نظم و نظام بین‌الملل هستیم.
این مقاله با بهره‌گیری از روش توصیفی ـ تحلیلی، و نیز مطالعه اسنادی، به بررسی تطبیقی مفهوم رهایی‌بخشی از نظر امام خمینیو نظریه انتقادی روابط بین‌الملل پرداخته و علاوه بر بیان راهکارهای تحقق رهایی‌بخشی در نظام بین‌الملل، وجوه اشتراک و افتراق این دو رویکرد را نیز بررسی کرده است.

کلیدواژه‌ها


-         ابراهیمی مینق، جعفر، امیری و محمد و مهدی عامری. (1386) «مکتب فرانکفورت و نظریه انتقادی (آراء و نظریه‌ها»، پژوهشنامه علوم اجتماعی، سال اول، شماره چهارم.
-         امام خمینی، سیدروح‌الله. (1377) شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-         ـــــــــــــــــ . (1385) صحیفه امام، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ چهارم.
-         ـــــــــــــــــ . (1376) شرح دعای سحر، ترجمه سید احمد فهری، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ سوم.
-         بیات، داود. (تابستان و پاییز 1390) «سیری در آراء معرفت‌شناسانه امام خمینی(ره)»، حکمت آیین، دوره 3، مسلسل 8-9.
-         توحدی، علی‌اصغر. (1381) قرائت امام خمینی(ره) از سیاست، تهران: پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی.
-         جانسیز، احمد و حسین بهمنش. (پاییز 1393) «مؤلفه‌های هستی‌شناسی تفکر امام خمینی(ره) در مقایسه با نظریه‌های روابط بین‌الملل»، فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال سوم، شماره 12.
-                 جمشیدی، محمدحسین. (1384) اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
-                 حسینی، مریم‌السادات. (1394) «مبانی، نتایج و تمایزات اصولی اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)»، فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال چهارم، شماره 14، صص  108-89.
-                 خضری، رؤیا . (پاییز 1388) «جایگاه فرهنگ در روابط بین‌الملل»،  فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، سال سوم، شماره 10.
-         خلیلی، محسن و فهیمه آزموده. (1389) «پس‌زمینه‌های تاریخی / اندیشه‌ای سیاست خارجی تعالی‌گرا»، فصلنامه پژوهش سیاست، سال دوازدهم، شماره 29.
-         دهقانی فیروزآبادی، سید جلال. (بهار1389) «تأثیر انقلاب اسلامی بر نظریه‌های روابط بین‌الملل»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال هفتم، شماره 20، بهار.
-         ــــــــــــــــــ . (بهار 1387 الف) «نظریه انتقادی، چهارچوبی تحلیلی برای سیاست خارجی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال سوم، شماره 2.
-         ــــــــــــــــــ . (1387ب) «سیاست خارجی رهایی‌بخش، نظریه انتقادی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران». سیاست خارجی، سال 22، شماره 2.
-         دهقانی فیروزآبادی، سید جلال و فیروزه رادفر. (بهار و تابستان 1388) «الگوی صدور انقلاب در سیاست خارجی دولت نهم». دانش سیاسی، سال پنجم، شماره 23 و 24.
-         ریتزر، جورج. (1380) نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
-         طاهایی، سید جواد. (بهار 1388) «امام خمینی(ره) و مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، سال اول.
-         عباس‌پور، ابراهیم. (1390) «بررسی روش‌شناسی «کنش ارتباطی» هابرماس با رویکرد انتقادی»، معرفت فرهنگی و اجتماعی، سال دوم، شماره دوم.
-         قوام، سید عبدالعلی. (1384) روابط بین‌الملل، نظریه‌ها و رویکردها، تهران: سمت.
-         کرلی، ملیسا و لیود پتی‌فورد. (بهار 1384) «نظریه انتقادی و فرا نوگرایی: چالش‌ها»، ترجمه ابوذر گوهری مقدم، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هشتم، شماره اول.
-         مشیرزاده، حمیرا. (بهار 1384 الف) «بازبینی نظریه انتقادی در روابط بین‌الملل»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 67.
-         ــــــــــــــــــ . (پاییز و زمستان 1384ب) «نظریه انتقادی روابط بین‌الملل و گفت‌و‌گوی تمدن‌ها»، پژوهش سیاست نظری، شماره 1.
-         معینی علمداری، جهانگیر. (1388) «نظریه انتقادی جدید: فراسوی پست‌مدرنیسم و اندیشه پسا انتقادی»، دو فصلنامه پژوهش سیاست نظری، شماره ششم.
-         مقیمی، غلامحسن. (1388) «مبادی و مبانی اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)»، معرفت، سال هجدهم، شماره 138.
-         موسوی، سید صدرالدین و علی ایمانی. (1384) «رویکرد فلسفی در اندیشه سیاست خارجی امام خمینی(ره)»، پژوهشنامه متین، شماره 26.
-         یاراحمدیان، مهدی. (1392) بررسی انتقادی مبانی انسان‌شناختی نظریه فرهنگ مکتب فرانکفورت بر اساس انسان‌شناسی اسلامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه باقرالعلوم(ع).
-         یزدانی، عنایت‌الله، داریوش قاسمی و صفی الله شاه‌قلعه. (1390) «انقلاب اسلامی ایران، نظام بین‌الملل و نظریه انتقادی»، دانش سیاسی، سال هفتم، شماره دوم.
-         یزدانی، عنایت‌الله، علیرضا آقا حسینی، و احسان شیخون. (تابستان 1391) «بررسی ابزارها و شیوه‌های صدور انقلاب اسلامی ایران (با تأکید بر اندیشه‌های امام خمینی(ره))»،  فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، سال اول، شماره اول.
-         Ashley, R. k. (1981) “Political Realism and Human Interests”, International Studies Quarterly, Vol. 25, No. 2.
-         Booth, K. (1991) “Security in Anarchy: Utopian Realism in Theory and Practice”, International Affairs, Vol. 67, No. 3.
-         Brown, C. (1992) International Relations Theory: New Normative Approaches, New York: Columbia University Press.
-         Cox, R. (1996) "A Perspective on Globalization” in J.H. Mittelman (ed.), Globalization: CriticalReflections. Lynne Rienner Pub, International Political Economy Yearbook, Vol. 9.
-         Cox, R. (2002) "Universality in International Studies: A Historical Approach”, In Harvey and Brecher, Critical Perspectives inInternationalStudies, University of Michigan Press. PP. 209-216.
-         Horkheimer, M. (1982) Critical Theory. New York: Seabury Press; reprinted Continuum: New York, View at: Stanford Encyclopedia of Philosophy- http://plato.stanford.edu/.
-         Horkheimer, M. (1993) Between Philosophy and Social Science. Cambridge: MIT Press. View at: Stanford Encyclopedia of Philosophy- http://plato.stanford.edu/.
-         Jackson, R. and Sørensen, G. (1999) Introduction to International Relations. Oxford University Press.
-         Leysons, A. (2008) The Critical Theory of Robert Cox, Fugitive or Guru?. Palgrave Macmillan.
-         Linklater, A. (1998) The Transformation of Political Community, Oxford: Polity Press.
-         Linklator, A. (1986) “Realism, Marxism and Critical International Theory”. Review of International Studies, Vol. 12, Issue 4.