مفصل بندی اعتماد سیاسی در اندیشه امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیارگروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، قم، ایران.

چکیده

اعتماد از مدت‌ها قبل مورد تأکید نظریه‌پردازان علوم اجتماعی و سیاسی از لاک و توکوویل گرفته تا پوتنام و نظریه‌پردازان جامعه مدنی قرارگرفته است. در این مقاله تلاش شده تا با تکیه‌بر نگرش پساساختارگرایانه و با روش تحلیل گفتمان لاکلاو موف به تبیین نظری و مفصل‌بندی مفهوم اعتماد سیاسی از منظر امام خمینی و در کلام ایشان پرداخته شود. بدین منظور، ابتدا به تشریح مبانی نظری و روش گفتمان و تحلیل گفتمان پرداخته و نشان داده‌شده است که چگونه با تأکید بر آموزه‌های امام خمینی می‌توان شاخص‌ها و مؤلفه‌های پیشران و ایستای اعتماد سیاسی را به تصویر کشید. به‌منظور تبیین این مؤلفه‌ها، کلام و گفتار امام خمینی در صحیفه امام موردبررسی و مطالعه قرار گرفت. این مطالعه جنبه‌ها و مؤلفه‌هایی را مشخص کرد که بر اعتماد سیاسی و مشارکت سیاسی تأثیر مثبت دارند و به‌عنوان مزیت و پیشران باید در تقویت آن‌ها کوشید. از سوی دیگر، ابعاد منفی رفتاری و استراتژیک دولت‌ها، به‌عنوان مرجع بازدارنده اعتماد، شناسایی شد. این ابعاد منفی به‌مثابه ایستا عمل کرده، اعتماد سیاسی ملت به دولت را کاهش می‌دهد؛ کاستی‌هایی که باید برای اصلاح یا پیشگیری از تولید آن‌ها تلاش کرد.

کلیدواژه‌ها


آزاد ارمکی، تقی و افسانه کمالی. (تابستان 1383) «اعتماد، اجتماع و جنسیت. بررسی تطبیقی اعتماد متقابل در بین دو جنس»، فصلنامه جامعه‌شناسی ایران، دوره پنجم، شماره 12، صص 132-100.
امام خمینی، سید روح‌الله. (1385) صحیفه امام (دوره22جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم
امیر کافی، مهدی. (1380) « اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن»، نمایه پژوهشی، شماره 18، ص 13.
اینگلهارت، رونالد. (1382) تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی. با ترجمه مریم وتر، تهران: کویر.
پاتنام، روبرت. (1380). دموکراسی و سنت‌های مدنی. با ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: نشر غدیر.
پناهی، محمدحسین و فریبا شایگان. (1386) «اثر میزان دین‌داری بر اعتماد سیاسی»، فصلنامه علوم اجتماعی، س 37، صص 108-73.
جمشیدی، محمدحسین. (1388) اندیشه سیاسی امام خمینی، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوم.
جهانگیری، جهانگیر و فاطمه ابوترابی زارچی.(1391) تحلیل عوامل مرتبط با اعتماد سیاسی دانشجویان، دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی دانش سیاسی، سال هشتم، شماره دوم، (پیاپی 16)، پاییز و زمستان، صص 26-5.
حسینی زاده، محمدعلی. (1383) نظریه گفتمان و تحلیل سیاسی. فصلنامه علوم سیاسی، ش 28، صص. 213-183.
دال، رابرت. (1379) درباره دموکراسی. ترجمه: حسن فشارکی، تهران: شیرازه.
دوگان، ماتیه. (1374) سنجش مفهوم مشروعیت و اعتماد سیاسی، مترجم: پرویز پیران، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 98-97، ص 9.
ردادی، محسن. (1392) نظریه اعتماد سیاسی با تأکید بر گفتمان اسلامی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
سردارنیا، خلیل‌الله. (1388) «اثر سرمایه اجتماعی بر حکمرانی خوب»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 260-259، ص 133.
سلیمی نوه، اصغر. (1383) گفتمان در اندیشه فوکو. کیهان فرهنگی، ش 219، صص. 55-50.
سوسور، فردینان. (1389) زبان‌شناسی عمومی. ترجمه کورش صفوی، تهران: هرمس.
سوسور، فردینان. (1380) مبانی ساختگرایی در زبان‌شناسی. در: فرزان سجودی، ساختگرایی، پساساختگرایی و مطالعات ادبی. تهران: سوره مهر.
شایگان، فریبا. (1387) «بررسی عوامل تأثیرگذار بر اعتماد سیاسی»، دانش سیاسی، شماره 4، صص 179-153.
فرکلاف، نورمن. (1379) تحلیل انتقادی گفتمان... ترجمه فاطمه شایسته پیران و دیگران. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فوکو، میشل.(1972) قدرت، گفتمان و زبان. ترجمهعلی‌اصغر سلطانی، تهران: نشر نی. چ 2، 1387.
فیلیپس و یورگنسن. (1389) نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
کسرایی، محمد سالار و علی پوزش شیرازی.(1388) نظریه گفتمان لاکلاو و موف ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی، فصلنامه سیاست، دورة 39، شماره 11، صص. 360-339.
کلمن، جیمز. (1377) بنیادهای نظریه اجتماعی، ترجمه: منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
گیدنز، آنتونی. (1380) پیامدهای مدرنیته. مترجم: محسن ثلاثی. تهران: مرکز.
مارش، دیوید و  جری استوکر. (1378) روش و نظریه در علوم سیاسی. ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
مسعودنیا، حسین، محمود رضا رهبر قاضی، راضیه مهرابی کوشکی، مهدیه پور رنجبر. (1393) بررسی تأثیر اعتماد اجتماعی بر شیوه‌های مختلف مشارکت سیاسی، مسائل اجتماعی ایران، سال پنجم، شماره 2، زمستان، صص. 94-77.
مک دانل، دایان. (1380) مقدمه‌ای بر نظریه‌های گفتمان. ترجمه حسینعلی نوذری. تهران: فرهنگ گفتمان.
ملکی‌زاده، اکبر. (1374) «بررسی نقش اعتماد متقابل مردم و حکومت در توسعه سیاسی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد معارف اسلامی و علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق (ع).
نش، کیت. (1390) جامعه‌شناسی سیاسی. ترجمه محمدتقی دل‌فروز. تهران: کویر.
نیازی، محسن و کارکنان نصرآبادی. (1388) توانمندسازی منابع انسانی بر اساس راهبرد سرمایه اجتماعی در سازمان‌ها، مجله تدبیر، شماره 123، صص 26-21.
نیومن، ویلیام لاورنس. (1389) شیوه‌های پژوهش اجتماعی: رویکردهای کیفی و کمی، ترجمه حسن دانایی‌فرد و سید حسین کاظمی، تهران: کتاب مهربان نشر.
هانتینگتون، ساموئل. (1375) سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. مترجم: محسن ثلاثی، تهران: نشر علم.
هوارث، دیوید. (1377) «نظریه گفتمان»، ترجمه سید علی‌اصغر سلطانى. فصلنامه علوم سیاسى، شماره 2، صص. 183-156.
 
منابع انگلیسی:
Arrow, K. (1972) "Gifts and Exchanges", Philosophy and Public Affairs, 1(4): 343-362.
Baier, A. (1986) 'Trust and Antitrust" , Ethics, 96(January): 231-260.
Barber, B. (1983) The Logic and Limits of Trust, New Brunswick, NJ: Rutgers University Press.
Barrett. M. (1991) Ideology, Politics, Hegemony: From Gramsci to Laclau and Mouffe. In Mapping Ideology, Cambridge: Polity Press.
Bellah, R. R. Madsen, W.M. Sullivan, A. Swindler, and S.M. Tipton. (1985) Habits of the Heart: Individualism and Commitment in American Life, Berkeley, CA: University of California Press.
Braithwaite, V. and M. Levi (eds) (1998) Trust and Governance, New York: Russell Sage Foundation.
Coleman, J. S. (1988) "Social Capital in the Creation of Human Capital" , American Journal of Sociology, 94: 95-120.
 
Fairclough, Norman. (1995) Critical Discourse Analysis, London: Longman.
Foucault, M. (2002) The Archaeology of Knowledge, Translated by A. M. Sheridan Smith. London: Routledge.
Fowler, R. (1991) Language in the News: Discourse and Ideology in the Press, London: Routledge.
Fowler, R. Hodge, B. Kress, G. & Trew, T. (1979) Language and Control, London: Routledge and Kegan Paul.
Fukuyama, F. (1995) Trust: The Social Virtues and the Creation of Prosperity. London: Hamish Hamilton.
Gambetta, D. (ed). (1988) Trust: Making and Breaking Social Relations, Oxford: Oxford University Press.
Halliday, M. A. K. (1971) "Linguistic Function and Literary Style: An Inquiry into the Language of William Golding’s the Inheritors", Literary Style: A Symposium, ed. By S. Chatman, London and New York: Oxford University Press.
Hardin, R. (1991) "Trusting Persons, Trusting Institutions", In The Strategy of Choice , (R. J. Zeckhauser, ed.) Cambridge, MA.: MIT Press.
Hardin, R. (1993) "The Street-level Epistemology of Trust", Politics and Society, 21 (December): 505-529.
Hardin, R. (1996) "Trustworthiness", Ethics, 107: 26-42.
Hardin, R. (1999) "Do We Want Trust in Government?" , In Democracy and Trust (M.E. Warren, ed.), pp. 22-41, Cambridge: Cambridge University Press.
Hardin. R. (1998) "Trust in Government", In Trust and Governance (V. Braithwaite and M. Levi, eds.), pp. 9-27. New York: Russell Sage.
Harris, Zellig. (1952) "Discourse Analysis", In Language, No. 28, pp. 1-30.
Inglehart, R. (1999) "Trust, Well-being and Democracy" , In Democracy and Trust (M.E. Warren, ed.), pp. 88-120. Cambridge: Cambridge University Press.
Jorgensen, M. & Phillips, L. (2002) Discourse Analysis as Theory and Method, London: Sage Publications.
Larson, L. (2007) Public Trust in the PR Industry and its Actors, Journal of Communication Management, Vol. 11, No. 3.
Laclau, E. (1993) Discourse, In Robert Goodin, A. and Pottit, P. eds. A Companion to Contemporary Political Philosophy, Oxford: Blackwell.
Laclau, E. and Mouffe, Ch. (1985) Hegemony and Socialist Strategy: Toward a Radical Democratic Politics ,United Kingdom: Verso.
Luhmann, N. (1988) "Familiarity, Confidence, Trust: Problems and Alternatives" ,In Trust: Making and Breaking Cooperative Relations (D. Gambetta, ed.), 95-107, Oxford: Blackwell.
Luhmann, N. (1979) Trust and Power, New York: John Willey.
Misztal, B.A. (1996) Trust in Modern Societies, Oxford: Blackwell, Newton. K. (1999a) "Social and Political Trust in Established Democracies" , In Critical Citizens: Global Support for Democratic Governance (P. Norris, ed.), pp. 169-187, Oxford: Oxford University Press.
Newton, K. (2001) “Trust, Social Capital, Civil Society and Democracy”, International Political Science Review, Vol. 22, No. 2.
Newton, K. and P. Norris .(2000) "Confidence in Public Institutions: Faith, Culture, or Performance?" In Disaffected Democracies (S. Pharr and R. Putnam, eds) , Princeton: Princeton University Press.
Ostrom, E. (1990) Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action, New York: Cambridge University Press. 213.
Putnam, R (1993) Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy, Princeton: Princeton University Press.
Putnam, R. (1995) "Tuning in, Tuning out: the Strange Disappearance of Social Capital in America" , PS: Politics and Political Science, 28(4): 664-683.
Putnam, R. (2000) Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community, New York: Simon and Schuster.
Scholz, J.T. and M. Lubell .(1998) "Trust and Taxpaying: Testing the Heuristic Approach to Collective Action" ,American Journal of Political Science, 42(2): 398-417.
Seligman, A.B. (1997) The Problem of Trust, Princeton: Princeton University Press.
Simmel, G. (1950) The Sociology of Georg Simmel, Translated by K. Wolff. London: Free Press of Glencoe.
Warren, M.E. (ed.) (1999) Democracy and Trust, Cambridge: Cambridge University Press.