بررسی دیدگاه‌های عرفانی امام خمینی (ره) در باب خودسازی: اصول، عناصر، ضرورت و موانع آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری عرفان اسلامی، پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی، تهران، ایران .

چکیده

امام خمینی انسان را از آغاز، انسان بالفعل نمی‌داند؛ بلکه او را موجودی بی‌نهایت توصیف می‌کند که با فعلیت بخشیدن به انسانیت بالقوّه، کمال وجودی خود را حاصل می­‌کند. فطرت انسان تا پیش از آلوده شدن به احکام طبیعت، نورانی بوده و فعلیت‌بخشی به انسانیت، به‌منزله بازگشت به فطرت اصیل است. آنچه در این مقال با عنوان «خودسازی» مطرح می‌­شود به معنی حصول پاکی نخستین است که ولادت ثانویه انسان را در پی دارد. خودسازی مستلزم اعراض از مشتهیات نفسانی و انتقال از حیات نفسانی و غیر الهی به حیات الهی و وجه ربانی است. این فرایند به بیان مختلف در آرای امام خمینی موردبحث قرارگرفته است. نقطۀ آغاز خودسازی، «خویشتنِ» سالک است این خویشتن، وقتی منطبق با الگوی فطرت اصیل شد، خودی تعالی‌یافته و الهی خواهد بود که ثمرات درون فردی و برون فردی به دنبال خواهد داشت. حصول این تعالی از حیث تشبه به خالق و تخلق به اخلاق الهی ضرورت دارد؛ اما در نیل به این درجات موانعی نیز وجود دارد که در این مقال بررسی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • آملی، سیدحیدر (1422 ق). تفسیر المحیط الأعظم‏. تصحیح سید محسن موسوى تبریزى‏، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى‏.
  • اردبیلی، عبدالغنی (1385). تقریرات فلسفه امام خمینی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • امام خمینی، سید روح‌الله (1375). چهل حدیث (اربعین حدیث). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • امام خمینی، سید روح‌الله (1385). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • امام خمینی، سید روح‌الله (1372). مصباح الهدایة الی الخلافة و الولایة. مقدمه جلال آشتیانی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • امام خمینی، سید روح‌الله (1373). آداب نماز (آداب الصلواة). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • امام خمینی، سید روح‌الله (1377). شرح حدیث جنود عقل و جهل. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • پازوکی، مجید (1395). تزکیه و خودسازی از نگاه امام خمینی(ره). کیهان، 12 خرداد، کد خبر 7647. https://kayhan.ir/fa/news/76479
  • تهرانى، سید محمد حسین (1426 ق). مهر تابان. مشهد: انتشارات نور ملکوت قرآن.
  • جهانی پور، یاسر (1384). خودسازی از نگاه امام خمینی و جمعی از عرفا. حضور، 52. https://ensani.ir/fa/article/54302
  • درخشان،زهره (1393). بررسی تهذیب نفس و روش خودسازی از منظر امام خمینی (ره). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد.
  • راز شیرازى، ابوالقاسم (1363). مناهج أنوار المعرفة فى شرح مصباح الشریعة. تحقیق و تصحیح سید محمدجعفر باقرى‏، تهران: خانقاه احمدی.
  • سلمى، محمد بن حسین (1369). مجموعه آثار ابو عبدالرحمن سلمی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  • سلمى، محمد بن حسین (1414 ق). تسعة کتب فى اصول التصوف و الزهد. تصحیح سلیمان ابراهیم آتش‏، الناشر للطباعة و النشر و التوزیع و الاعلان‏.
  • فرشادفر، عزت الله (1379). خود مدیریتی و خودسازی در اندیشه امام خمینی(قدس سره). تهران: نشرعروج.
  • قشیرى، عبدالکریم بن هوازن (1374). ترجمۀ رسالۀ قشیریه. ترجمه ابوعلى حسین بن احمد عثمانى‏، تحقیق و تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: نشر علمى و فرهنگى‏.
  • گروه معارف (تدوین) (1387). تهذیب نفس و سیر و سلوک از دیدگاه امام خمینی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

  -       Amoli, S.H.(2001).Tafsir almuhit al'aezam. Tehran: Printing and Publishing Organization of the Ministry of Islamic Guidance. [In Persian]

  • Ardabili, S.G. (2006). Imam Khomeinis philosophy lectures. Tehran: Imam Khomeini Editing and Publishing Institute. [In Persian]
  • Department of Islamic studies (editing).(1973). Resurrection from Imam Khomeini's point of view. Tehran: The Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works. [In Persian]
  • Derakhshan, Z. (2013). Investigating self-improvement and self-improvement from the perspective of Imam Khomeini (RA). Master's thesis, Islamic Azad University, Yazd branch.
  • Farshadfar, E. (2000).Self-management and self-improvement in Imam Khomeini's thought. Tehran:Orouj.
  • Janipour, Y. (2004). Self-improvement from the perspective of Imam Khomeini and a group of mystics. Hozour, 52. https://ensani.ir/fa/article/54302
  • Khomeini, S. R. (1998). Description of the soldiers of intellect and ignorance. Tehran: The Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works. [In Persian]
  • Khomeini, S. R. (1953). Etiquette of prayer. Tehran: The Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works. [In Persian]
  • Khomeini, S. R. (1978). Collection of Imams Works. Tehran: The Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works. [In Persian]
  • Khomeini, S. R. (1993). Misbah Alhadayt aly Alkhilafat w Alwalay. Tehran: The Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works. [In Arabic]
  • Khomeini, S. R. (1996). Explanation of forty hadiths. Tehran: The Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works. [In Persian]
  • Pazuki, M. (2015). Cultivation and self-improvement from the perspective of Imam Khomeini (RA). Kayhan, June 12, news code 76479. https://kayhan.ir/fa/news/76479
  • Qusheyri, A. (1995). Translation of Risalih Kushiyriyyih. Translation: Abu Ali Osmani, Proofreader: Badi Al-Zaman Foruzanfar, Tehran: Scientific and Cultural Publication. [In Persian]

-       RazShirazi, A. (1984 (. Manahij 'Anwar Almaerifat fi Sharh Misbah Alsharyea.corrector Seyyed Mohammad Jafar Bagheri, Tehran: Khanghah Ahmadi. [In Persian]

  • Solami, M. (1990). Al-Salami's collection of works. Tehran: Academic Publishing Center. [In Persian]
  • Solami, A. M. (1993). Nine books in the principles of Sufism and asceticism, corrected by Suleiman Ibrahim Atash, Al-Nashr for printing, publishing, distribution and advertising. [In Persian]
  • Tehrani, S. M. H. (2005). Mehr Taban. Mashhad: Noor Malakot Qur'an Publications. [In Persian]