بررسی اصل اولیه بازداشت موقت در فقه و اسناد بین المللی با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد بازنشسته دانشگاه خوارزمی و مدیر گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی و اندیشه‌های امام خمینی(س) پژوهشکدة امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی

2 دانشجوی دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی و اندیشه‌های امام خمینی(س) پژوهشکدة امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

متهمی که وارد فرآیند کیفری می‌شود تا زمانی‌که مسئولیت کیفری و مجرمیت وی طی یک دادرسی عادلانه اثبات نشود بیگناه فرض می‌شود، این مفهوم اصل برائت است که در همة نظام‌های حقوقی به خصوص در دین مبین اسلام پذیرفته شده است. حال از طرف دیگر یکی از مهم‌ترین آثار اصل برائت اصل آزادی متهم در دوران اتهام است. ولی با وجود این اصول در مواردی به دلیل ضرورت تحقیقات مقدماتی و اقدامات تأمینی، قوانین آیین دادرسی کیفری امکان بازداشت موقت را به عنوان یکی از وثیقه‌های قضایی در نظر گرفته است. اما این قرار وثیقه تعارض ذاتی با اصل آزادی و فرض برائت دارد؛ زیرا همانگونه که در مقالة حاضر اثبات خواهد شد، اصل اولی و مبانی بازداشت پیش از محاکمه، اصل عدم جواز است؛ لذا بین صدور این قرار با مبانی اولیة آن تعارض وجود دارد. در مقاله حاضر بعد از اثبات اصل به بیان تعارض و استثنائات آن از دیدگاه فقه با تأکید بر نظر امام خمینی و تطبیق آن با اسناد بین الملل خواهیم پرداخت.

کلیدواژه‌ها


-         نهج‌البلاغه
-         آشوری. محمد. (1382) جایگزین‌های زندان یا مجازات‌های بنیادین، تهران: نشر گردش، چاپ اول.
-         آقابابایی نبی، ابراهیم. (1384) بازداشت موقت از نگاه فقه حقوق،  دفتر نشر پژوهش‌های  اسلامی.
-         امام خمینی، سید روح الله. (1421ق) تحریرالوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-         بحرانی،یوسف بن احمد بن ابراهیم. (1405ق) الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
-         سبزواری، سید عبد الاعلی. (1417ق)  مهذب الاحکام، دفتر آیت الله سبزواری، چاپ چهارم.
-         طباطبایی، سید محمد حسین. (1404ق) المیزان فی التفسیر القرآن، قم: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
-         عوده، عبدالقادر. (بی‌تا) التشریع الجنایی الاسلامی، بیروت: دارالکتاب العربی.
-         کلینی، محمد بن یعقوب. (1363ق) اصول کافی، تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
-         موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم. (1418ق) فقه القصاص،قم: انتشارات نجات، چاپ اول.
-         موسوی بجنوردی، سید محمد. (1385) قواعد فقهیه، تهران: مجد، چاپ اول.
-         ـــــــــــــــــــــ . (1390) مباحث حقوقی تحریرالوسیله، تهران: مجد، چاپ اول.
-         مهرپور ، حسین. (1374) حقوق بشر در اسناد بین المللی و موضع جمهوری اسلامی ایران، تهران: موسسه اطلاعات، چاپ اول.
-         نیشابوری، مسلم بن حجاج. (بی‌تا) صحیح مسلم، بیروت: دارالفکر.