فروش ابزار جنگی به دشمنان دین در فقه حکومتی امام خمینی (س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

چکیده

 در این نوشته، سخن از حکمِ فروش و عدم فروش جنگافزار به دشمنان دین است. در نظر فقیهان پیشین، عموماً، این مسئله دارای دو حکمِ عدم فروش مطلقاً و تفصیل بین زمان جنگ و زمان صلح، بوده است. عدم فروش مطلقاً بدین معنی است که در هیچ زمان، نباید به دشمن سلاح فروخت و یا اینکه در زمان جنگ، فروش ممنوع و در زمان صلح، بلااشکال است؛ البته نظر سومی میتواند باشد که با وجود تعارض میان ادلة منع مطلق و جواز آن، تساقط ادله را، میان میکشد و درنتیجه به عمومات «تجارة عن تراض» رجوع میشود.
امام خمینی، هیچ‌کدام از سه نظریه فوق را قبول نکرده و با توجه به روح و مذاق شریعت و نیازهای زمان و مکان و اختیارات حاکم اسلامی، مسئلة فروش و عدم فروش را از شئون و اختیارات حاکم اسلامی می‌داند و معتقد است که حاکم اسلامی و فقیه جامع‌الشرایط است که تشخیص می‌دهد سلاح را به دشمن، بفروشد یا منعِ فروش نماید. با حکمِ حاکم اسلامی و با توجه به مصالح جامعة اسلامی جواز یا عدم جواز آن مشخص می‌شود.

کلیدواژه‌ها


-        ابن ادریس ، محمد بن احمد.(1410 ق) السرائرالحاوی لتحریر الفتاوی، قم: انشارات اسلامی.
-        ابن منظور، جمال‌الدین محمد بن مکرم.(1414 ق)لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، بیروت، لبنان، سوم.
-        امام خمینی، سید روح‌الله. (1373) المکاسب المحرمه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوم.
-      امام خمینی، سید روح‌الله. (1385) صحیفه امام(دوره 22 جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-       امام خمینی، سید روح‌الله.(1379)تحریر الوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-     امام خمینی، سید روح‌الله. (1421ق)کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-        انصاری، مرتضی. (1415ق)المکاسب، قم: مکتبة الفقهیة مؤسسه اندیشه اسلامی.
-        ایروانی غروی، میرزا علی. (1421 ق) حاشیة المکاسب، قم: دار ذوی القربی.
-        بحرانی، یوسف. (1405 ق)الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، قم:انتشارات اسلامی.
-        حر عاملی، محمد بن حسن. ( 1409 ق) وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.
-        خوانساری، سید احمد.(1369) جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، تهران: مکتبه الصدوق.
-        خویی، ابوالقاسم.(1371) مصباح الفقاهه، قم: انتشارات وجدانی.
-        راغب اصفهانی، ابی‌القاسم حسین بن محمد. (1404 ق) المفردات فی غریب القرآن، دفتر نشر الکتاب، الطبعة الثانی.
-        زبیدی، محمد بن محمد مرتضی. (1361) تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالهدایه.
-        شهید اول، محمد بن جمال الدین. (الف1412ق) الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، قم: مؤسسه نشراسلامی.
-         شهید اول، محمد بن جمال الدین. (ب1412 ق) اللـمعة الدمشقیه، قم: مؤسسه نشراسلامی.
-        شیخ صدوق، على بن حسین بن بابویه قمى. (1377 ق) من لا یحضره الفقیه، نجف اشرف: دار الکتب الاسلامیه.
-        شیخ طوسى، محمد بن حسن. (1365) تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-       شیخ طوسى، محمد بن حسن (1400 ق)النهایه فى مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دار الکتاب العربی.
-        شیخ مفید، محمد بن نعمان. (1413ق)الـمقنعه، قم: کنگره هزارة شیخ مفید.
-        صرامی، سیف‌اللّه. (1382زمستان) «جایگاه قاعده «نفی سبیل» در سیاست‌های کلان نظام اسلامی»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال هشتم، شماره 30.
-        طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (1415 ق) عروهالوثقی، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
-        طریحی، فخرالدین. (1985) مجمع البحرین ومطلع النیّرین، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
-        عریضی، علی بن جعفر. (1410ق) مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، بیروت: تحقیق و جمع مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.
-        عمید زنجانی، عباسعلی. (1377) قواعد فقه، تهران: امیرکبیر.
-        قرشی، سید علی‌اکبر. (1371) قاموس قرآن، تهران:دارالکتب الإسلامیه.
-        کلینی، محمد بن یعقوب. (1363) الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
-        محقق حلی، جعفر بن حسن. (1408 ق) شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: اسماعیلیان.
-        مقدس اردبیلی، احمد بن محمد. (1402 ق) مجمع الفائدة والبرهان فی شرح ارشادالاذهان، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
-        موسوی بجنوردی، سید حسن.(1419 ق) القواعد الفقهیة، قم: نشر الهادی.
-        نجفی، محمدحسن.(1415 ق) جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.