عضو هیات علمی دانشگاه شهید مطهری، گروه فقه و حقوق اسلامی، تهران، ایران
چکیده
چکیده: در مراکز علمی ساخت مجسمه انسان و ربات بنابر مبنا مشهور حرام است و این نظر بر اساس استناد به اطلاق روایات وارده در این باب است. ولی به نظر می‌رسد در اینجا به جهت عدم قابلیت تقیید عرفی شبهۀ انصراف وجود دارد، یعنی انصراف این روایات به مجسمه‌های پیشین بوده، چون در آن زمان اغراض علمی بر آن مترتب نبوده است؛ بنابراین روایات از این مجسمه‌ها انصراف دارد. چون در آن زمان مجسمه را برای اغراض علمی نمی‌ساختند و توانایی ساخت ربات را نداشتند. ممکن است که بگوییم اسباب‌بازی اغراض سرگرمی دارد، اما مجسمه‌هایی که برای اغراض علمی ساخته می‌شود روایات از اینها انصراف دارد و یا شبهۀ انصراف؛ لذا بعید نیست که بگوییم حرام نباشد. دراین‌میان، فقیهانی چون موسوی بجنوردی و منتظری، صاحب دراسات فی المکاسب المحرمه، معتقدند که نهی در روایات ناظر به زمانی بوده که هنوز رسوم بت‌پرستی در افکار مردم بوده و مجسمه‌ها برایشان قداست داشتند، اما درحال‌حاضر، مردم برای مجسمه‌ها قداستی قائل نیستند و امروزه خداشناسی و پرستش خالق از ضروریات و بدیهیات محسوب می‌شود، قهراً مجسمه‌سازی با این طرز تفکر جامعه حرمتی ندارد؛ بنابراین امروزه ملاکی بر حرمت مجسمه‌سازی وجود ندارد.
شهیدی‌پور زنجانی، محمدتقی(1396) آرشیو دروس خارج فقه آیت‌الله شیخ محمدتقی شهیدی‌پور زنجانی(95-96)، اصفهان: مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، نشر دیجیتالی.
شیخ طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا) التبیان، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
طباطبایی بروجردی، حسین طباطبایی. (1429ق) جامع الاحادیث شیعه، تهران: فرهنگ سبز.
طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن. (بی‌تا) مجمع البیان، تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1413ق) مختلف الشیعه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1424ق) العین، قم: بی‌نا.
فیروزآبادی، مجدالدین محمد بن یعقوب. (1415ق) القاموس المحیط، بیروت: بی‌نا.
قرطبی، محمد بن احمد انصاری. (1364) الجامع الاحکام القرآن، بیروت: بی‌نا.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق) کافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
نوری، میرزا حسین. (1417ق) مستدرک الوسائل، قم: مؤسسه آل البیت.
)