واکاوی انسان‌شناسی جنایی از منظر بزه‌دیده شناسی اولیه درکیفر قصاص با تکیه‌بر اندیشه‌های امام خمینی (س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، تهران، ایران.

چکیده

هدف از پژوهش تحلیلی-توصیفی حاضر تبیین انسان شناختی-جنایی در حوزه بزه‌دیده شناسی اولیه در کیفر قصاص با تأکید بر آرای امام خمینی است. این مقاله تمسک به نظریات انتخاب عقلانی و نظریه شتاب دهندگی بزه دیدگی و قاعده اقدام و تحریک‌کنندگی و اقوی بودن سبب از مباشر با ویژگی‌های خاص احکام تعبدی، بزه دیدگی بزه دیدگان منفعل و بی‌تقصیر و محرک را در آرای امام خمینی تبیین می‌نماید. بزه دیدگی در قصاص بسته به اباحه فعل جانی و هدر بودن خون مقتول و مهدورالدم بودن اعم از مطلق یا نسبی نظیر دفاع مشروع و قتل همسر در فراش اجنبی و یا رابطه ابوت و بنوت، رضایت بزه‌دیده در قتل، عدم‌تساوی بزهکار و بزه‌دیده در عقل و دین در بزه دیدگی مؤثر است. تفاوت انسان‌شناسی جنایی اگوست کنت با نظرات الهی فقه امامیه و اسلام که در آرای امام منعکس گردیده، در جبر و تجربه‌گرایی صرف و تک‌بعدی قلمداد کردن انسان توسط اگوست کنت و انسان‌شناسی دینی و جامع‌العلوم دانستن قرآن و روایات، با راهنمایانانی مصون از خطا و اشتباه، در اسلام است.

کلیدواژه‌ها


- آقایی، مجید.  (۱۳۹۶) مکاتب کیفری، تهران: انتشارات خرسندی، چاپ دوم.
- آقایی، مجید.  (۱۳۹۷) جرمشناسی در پرتو فقه امامیه، تهران: نشر آوا، چاپ اول.
- آقایی نیا، حسین. (۱۳۸۳) حقوق کیفری اختصاصی (جرائم علیه اشخاص)، تهران: نشر میزان، چاپ اول.
- ابن منظور، محمد بن مکرم. (١٤١٤ق) لسان العرب، بیروت: دار صادر.
- امام خمینی، سید روح‌الله. (الف1385 ) صحیفه امام، تهران: مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی.
 - امام خمینی، سید روح‌الله.  (ب ۱۳۸۵) تحریر الوسیله (ترجمه فارسى)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ اول.
- امام خمینی، سید روح‌الله .(۱۳۷۷) شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- امام خمینی، سید روح‌الله .(۱۳۷۹) تحریر الوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
- انوری، حسن.(۱۳۸۲) فرهنگ فشردۀ سخن، تهران: انتشارات سخن.
- بحرانی، میثم بن علی. (۱۴۰۴) شرح نهجالبلاغه، تهران: انتشارات دفتر تبلیغات.
- برجس، ولبرت آن، چرچیل رگر و آلبرت آر رابرتس. (۱۳۹۳) بزهدیده شناسی، نظریه و کاربرد، ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، تهران: نشر میزان.
- بروجردی، سید حسن.(۱۳۷۸) منابع فقه شیعه، ترجمۀ احمد اسماعیل‌تبار، سید احمدرضا حسینی و مهدی حسینیان قمی، تهران: نشر فرهنگ سبز.
- بریث ناچ، سیموس.(۱۳۹۴) جرم و مجازات از دیدگاه امیل دورکیم، ترجمه و تحقیق محمدجعفر ساجد، تهران: نشر خرسندی.
- پی، فرانک و دیگران.(۱۳۸۳) نظریههای جرمشناسی، ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، تهران: نشر میزان.
- پیکا، ژرژ. (۱۳۷۰) جرمشناسی، ترجمه علی حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: نشر دانشگاه شهید بهشتی.
- توجهی، عبدالعلی و علی حسین نجفی ابرندآبادی.(۱۳۷۸) «بزه‌دیده شناسی و مشکل بزه دیدگی‌های گزارش نشده»، مجله مدرس علوم انسانی، دوره 4، شماره 13، صص 47-25.
- توجهی، عبدالعلی.(۱۳۸۳) «اندیشه حمایت از بزه دیدگان و جایگاه آن در گستره جهانی و سیاست جنایی تقنینی ایران»، در علوم جنایی (مجموعه مقالات در تجلیل از دکتر محمد آشوری)، تهران: نشر سمت.
- جعفری، محمدتقی.(۱۳۸۸) آفرینش و انسان، تهران: مؤسسه نشر و تدوین آثار علامه جعفری.
- حر عاملی، محمد بن حسن.(۱۴۰۹ ق) وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت.
- خوانساری، جمال‌الدین محمد.(۱۳۹۵) شرح غررالحکم و درر الکلم، تهران: نشر دانشگاه تهران.
- رهامی، محسن و دیگران.(۱۳۸۷) جرائم بدون بزهدیده، تهران: نشر میزان.
- زراعت، عباس.(۱۳۹۲) شرح مختصر قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، تهران: نشر ققنوس.
- زرشناس، شهریار.(۱۳۸۱) مبانی نظری غرب مدرن، تهران: نشر مرکز.
- شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه.(۱۳۷۸) عیون اخبار الرضا (ع)، با تحقیق و تصحیح مهدی لاجوردی، تهران: نشر جهان.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن.(۱۴۱۱ ق) تهذیب الأحکام، بیروت: نشر دار الاحیاء التراث العربی.
- صمدی، علی‌اشرف.(۱۳۴۰) «ماده ۱۷۹ قانون مجازات عمومی قانون مجازات ایران و مقایسه آن با شق ۲ از ماده ۳۲۴ قانون مجازات فرانسه»، مجله کانون وکلا، سال سیزدهم، شماره ۷۸. صص 109-78.
- طباطبایی، محمدحسین. (۱۴۱۷ ق) المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
- عبدالفتاح، عزت. (۱۳۷۸) «بزه شناسی و بزه‌دیده شناسی»، ترجمه اسماعیل رحیمی نژاد، مجله نامه مفید، شماره ۱۸، صص 39-18.
- عوده، عبدالقادر. (۲۰۰۵) التشریع الجنائی الاسلامی، مقارناً بالقانون الوضعی، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
- عوده، عبدالقادر. (۱۴۱۳ ق) التشریع الجنائی الاسلامی، بیروت: مؤسسۀالرسالۀ، چاپ دوازدهم.
- فاضل لنکرانی، محمد.(۱۳۸۵) تفضیل الشریعه فی شرح تحریرالوسیله کتاب القصاص، قم: نشر مرکز فقه ائمه اطهار.
- کالدرون، خوزه.(۱۳۸۶) «قربانی شناسی»، ترجمه محمد بیاتی نیا، فصلنامه سازمان قضایی نیروهای مسلح، دوره جدید، شماره ۱۴.
- کلینی، محمد بن یعقوب.(۱۳۸۸) فروع کافی، ترجمه مترجمان، قم: نشر قدس.
- کی‌نیا، مهدی. (۱۳۷۳) مبانی جرمشناسی ج ۱، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- کی‌نیا، مهدی. (۱۳۷۰) «بزه‌دیده شناسی یا مجنی علیه شناسی»، نشریه حقوق دانشکده علوم قضایی و خدمات اداری قوه قضائیه، شماره ۱، صص 102-88.
- لوپز، ژرار و ژینا فیلیزولا.(۱۳۷۹) بزهدیده و بزه‌‌دیده شناسی، ترجمه روح‌الله کردعلیوند و احمد محمدی، تهران: نشر مجد.
-  مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۴ ق) بحارالانوار، بیروت: مؤسسه الوفاء.
-  مراغی، احمد بن مصطفی.(بی‌تا) تفسیر المراغی، بیروت: داراحیاء التراث العربى.
- مرعشی نجفی، سید شهاب‌الدین.(۱۴۱۵ ق) القصاص علی الضوأ قرآن و السنه، نشر کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
- مستنبط، سید احمد.(۱۳۹۲) القطره، ترجمۀ محمد ظریف، قم: نشر الماس.
- مغینه، محمدجواد.(١٤٢٠ق) فقه الامام الجعفری الصادق، قم: نشر انصاریان.
- نجفی توانا، علی.(۱۳۸۰) جرمشناسی، تهران: نشر خط سوم.
- نجفی توانا، علی. (۱۳۸۵) ناهنجاری و بزهکاری کودکان و نوجوانان، تهران: انتشارات آموزش و سنجش.
- نجفی، محمدحسن.(۱۴۱۲ ق) جواهرالکلام، بیروت: احیاء التراث العربی.
- ویانو، امیلیو.(۱۳۶۷) «بزه دیده‌شناسی»، ترجمه نسرین مهرا، مجله تحقیقات حقوقی، شماره ۲۰، صص 70-34.
- ویلیام، کاترین.(۱۳۸۲) «تأملی بر بزه دیدگی و انواع آن»، ترجمه علی صفاری، مجله تحقیقات حقوقی، شماره ۳۸، صص 102-78.
- گرسون، آندره.(۱۳۶۳) فلاسفه بزرگ، ترجمه کاظم عبادی، تهران: نشر صفی علیشاه.
- Brown, Stephen E. (2010) Criminology: explaining crime and its context, Anderson Publishing, 7th Edition.
- Bruinsma, G. Weisburd, D. (2014) Encyclopedia of Criminology and Criminal Justice, Springer Science, Business Media New York.
- Fattah, Esmaeel. (1991) Understanding criminal vhctimization», Perentic-Hall,pp 57-43.
- Finke, Roger and Rodney Stark. (1992) The Churching of America 1776 -1990: Winners and Losers in Religious Economy, New Brunswick, NJ, Rutgers University Press.
- Siegel, Larry J. (2010) Criminology, Theories, Patterns, and Typologies, USA: Wadsworth, Cengage learning, tenth edition.
- Turner, Jonathan H. (1998) The Structure of Sociological Theory, USA: Wdsworth Publishing Company.
 - Turner,Stephan. (1993) Emil Durkim:Sociologist and Moralist, London and New York,Routiedge.
- Wang, John Z. (2002) “Bank Robberies by an Asian Gang: An Assessment of the Routine Activities Theory”, International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology. 46(5): 555-568.