کارشناس ارشد حقوق و محقق مرکز پژوهش های قوۀ قضائیه
چکیده
ریشه بسیاری از معضلات عملی و اجرایی کشور ما، بویژه در خصوص مسائل حقوقی، به نارساییهای نظری برمی‌گردد. در واقع، نوع تلقی ما از مفاهیم و نهادهای سنتی، مایه اساسی این نوع مشکلات بوده است. از جمله این مسائل، «موضوعیت دادن به اجناس دیات» است که بر اساس آمار و ارقام موجود، بسیار مشکل‌آفرین بوده است و به هنگام اجرای احکام دیات، باعث ایجاد مشکلات عدیده و چه بسا لاینحل شده است. در این مقاله با تکیه به اقوال فقهای بزرگ و تجزیه و تحلیل نظریات آنان، صحت و سقم این طرز تلقی از اجناس دیات مورد مداقه قرار می‌گیرد. نتیجه نهایی که در این مقاله مطرح می‌شود موضوعیت نداشتن اجناس ششگانه دیات است. خلاصه ماشینی: "به تصریح بسیاری از روایات میزان و نوع دیه قتل نفس قبلا در میان مردم حجاز مشخص شده بود؛ یعنی آنها به صد شتر توافق کرده بودند، اگر چه این میزان همیشه و برای همه نبوده و میزان دیه به شخصیت و شهرت و قبیله افراد نیز بستگی داشته است، اما در هر صورت شارع مقدس میزان دیه را همان میزان قبل از بعثت برگزید حال باید در پی پاسخ این پرسش بود که براستی چرا اعراب، قبل از اسلام، صد شتر را به عنوان دیه تعیین کردند؟ آیا آنها از چنان درکی برخوردار بودند که توانستند انتخابی کنند که قرنها بعد، بقیه انسانها حتی قادر به درک علت و حکمت آن نباشند؟ اصولا به چه دلیل تنها نوع و میزان دیه امر تعبدی تلقی می‌شود؛ ولی در سایر موارد آن می‌توان تشکیک کرد و بحثهای مختلف و متنوعی مطرح نمود به طوری که حتی نظریات ضد و نقیض ارائه داد؟ (1) آیا با تعبدی فرض کردن دیه می‌توان آن را در دنیای امروزی پیاده نمود؟ نگاهی به آمار و ارقام و مشکلات موجود در اجرای احکام دیات، کافی است که ضرورت تحقیق و تفحص بیشتر در خصوص این ابعاد دیه درک شود."
)